Cultuurjournalist Henk Roozeboom presenteert nieuwe theatervoorstellingen op Utrechtse podia. Dit keer over Gruwel, door: Feikes Huis.

Edward Gorey’s zwartgallige, droogkomische en absurdistische kijk op het leven doet veel mondhoeken krullen. Maar hoe vervat je het werk van een illustrator en schrijver in een theatervoorstelling? Regisseur Gienke Deuten laat in Gruwel zien dat het kan.

            De erfgenamen van de in 2000 overleden Gorey stonden niet toe dat de regisseur het stripverhaal ‘The Doubtful Guest’ voor het theater zou bewerken. Daarom staat er in alle publicaties van de beeldende theatervoorstelling dat Gruwel gebaseerd is op het stripverhaal. Waarschijnlijk is dat ook een juiste keuze geweest.

            Mensen die het werk van deze schrijver/illustrator niet kennen, doen er goed aan om, op zijn minst, kennis te nemen van zijn werk. Gorey staat bekend om zwart/wit tekeningen die, samen met een beschouwende teksten, het best omschreven kunnen worden als onzin. Maar zwartgallige onzin! Onzin van gelaten mensen in naargeestige situaties.

            Gorey heeft bijvoorbeeld een naamalfabet geschreven waarin 26 kinderen figureren die allen, van A tot Z, zonder uitzondering als gevolg van een noodlottig en dramatisch voorval de dood vonden. Is dat wel grappig? Ja! De absurditeit van tekeningen en bijhorende teksten is zo onzinnig dat een glimlach moeilijk te onderdrukken valt.

            Deze onheilspellende sfeer van Gorey’s werk maakte iets los bij Deuten. “Ik houd van dat onverklaarbare. Er gebeurt iets naars, maar niemand durft het conflict aan te gaan. Die houding zit tussen accepteren en ontkennen in. Iedereen zal het herkennen. Rationeel weet je hoe je iets aan moet pakken, maar de praktijk pakt altijd knulliger uit.”

            In Gruwel wordt een keurig Victoriaans ogend echtpaar geconfronteerd met een indringer die zomaar bij hun over de vloer komt. Ze zijn niet in staat om op hem te reageren.  Tegelijkertijd valt aan hun doen en laten af te lezen dat ze zich beslist niet op hun gemak voelen met deze rare snuiter.

            Of lijkt dat maar zo? Is het zien van dat ongemak slechts een emotie die wij automatisch aan de acteurs toedichten? Want het echtpaar, rolvast gespeeld door Johannes Bellinkx en Mijke Werkema, laat geen enkele emotie zien. Ze hebben, net als de wezens en personages in Gorey’s tekeningen, geen enkele uitdrukking op hun gezicht.

            In Gruwel krijgen de personages bestaansrecht in relatie tot de teksten die in het multifunctionele decor op de wanden geprojecteerd worden. Tekst en vorm vertellen samen het hele verhaal. En dat is een gouden greep. Zo slaagt Van Deuten er in de droogkomische sfeer van Gorey’s werk te vatten en de absurditeit van zijn werk over te brengen.

            Teksten in de sfeer van: ‘Van alle miskramen die ze had gehad, was de derde haar toch het meest dierbaar’, zijn exemplarisch voor de humor en werk van Gorey. Alleen Job Raaijmakers, de ongenode indringer, heeft tekst en spreekt daarbij het publiek rechtstreeks toe.

            Gruwel kent ook veel verstillende momenten. Dan speelt de soundscape een belangrijke rol. Op het toneel is te zien hoe Dennis van Tilburg, life, al die geluiden produceert. Niet alleen met behulp van een computer maar ook, net als de geräuschmachers van weleer, met allerlei onverwachte attributen. Ook dat is leuk om te zien.

Voorstelling: Gruwel, door: Feikes Huis, regie: Gienke Deuten, te zien in: Theater Kikker,dd: 12 en 13 november, kaarten: www.theaterkikker.nl meer informatie: www.feikeshuis.nl