Gekomen om te Blijven over 100 jaar

Historie is geschreven op 11 november 2022. Het project Gekomen om te Blijven met portretten en verhalen van 900 Utrechters eindigde op die dag met het sluiten van een tijdscapsule met verhalen en ook wensen voor de toekomst. De organisatie schreef ook een verhaal voor degenen die over 100 jaar de tijdscapsule gaan openen. Hieronder staat wat die zullen lezen.

Beste opener van deze tijdcapsule,

Deze capsule mag pas geopend worden op 2 juni van het jaar 2122, wanneer Utrecht de duizendste verjaardag van zijn stadsrecht viert. Dus, als het nog geen 02-06-2122 is, wilt u dan zo vriendelijk zijn deze tijdcapsule weer te sluiten? Dank u.

Is het vandaag 2 juni 2122 of later? Dan is deze brief voor u bedoeld. We zijn benieuwd: hebt u een sleutel gekregen of gevonden van deze kist? We zouden zo graag uw gezicht willen zien, terwijl u dit leest. Hebt u de kist gevonden door de code op de sleutel? Wij zullen het nooit te weten komen. Want we spreken tot u vanuit het verleden. Welkom in het jaar 2022, het jaar waarin we vieren dat Utrecht 900 jaar stadsrechten heeft. ‘Utrecht 900’ noemen wij dit feest. Het is begonnen op 2 juni 2022 en vandaag, op 11 november 2022, de naamdag van onze schutspatroon Sint Maarten, beëindigen we de viering. De afgelopen vijf maanden zijn er allerlei activiteiten, evenementen en projecten georganiseerd in het kader van Utrecht 900. Een daarvan - het allereerste project van de viering – is het project ‘Gekomen om te blijven’ door Stichting De duvel en z’n ouwe moer. Dat zijn wij.

Beste stadgenoot van de toekomst,

Wat u vindt in deze kist is het resultaat van een bijzonder avontuur. Van september 2021 tot en met mei 2022 hebben we 900 Utrechters geportretteerd. 700 unieke Utrechters hebben ons hun verhaal verteld, op 10 verschillende locaties in alle hoeken van de stad. We hebben hen waar nodig begeleid bij het maken van hun verhaal, en met een soort reizend circus van 3 geluidstechnici, 3 fotografen, een klein team en een groepje vrijwilligers hebben we die portretten gemaakt, opgenomen, vormgegeven, geplaatst, gedrukt, gepost en verspreid. Vijftien studenten geschiedenis van de Universiteit Utrecht hebben onder leiding van een docent en drie gastdocenten onderzoek gedaan en portretten gemaakt van 200 historische Utrechters, wier stemmen zijn ingesproken door ruim 40 stemacteurs, professionals en amateurs.

Er is een boek verschenen waaraan we hebben meegewerkt en we hebben een tentoonstelling gemaakt bij Het Utrechts Archief en vijf audiotours door de stad. Het was een hele klus. 900 mensen is veel. Dat is op het moment van schrijven grofweg 1 op de 350 inwoners. Waarschijnlijk kent iedere Utrechter wel iemand die door ons is geportretteerd. Het was een monsterklus. En het is gelukt.

Voor ons en onze stichting is Utrecht 900 in 2019 begonnen met een vraag: hoe maken we van Utrecht 900 een viering van en voor àlle Utrechters? Met een groepje van vijf cultuurprofessionals met hart voor de stad hebben we ons gebogen over die vraag, omdat we ervan overtuigd waren dat een viering als deze alleen betekenis heeft, als alle Utrechters zich er bij betrokken kunnen voelen. Utrecht heeft een traditie van geweldige vieringen, maar wat opvalt, is dat steeds slechts een beperkt deel van de inwoners zich daarbij betrokken voelt. En dat mocht wat ons betreft deze keer niet gebeuren. Want deze keer vieren we stad. En die stad dat zijn wij, alle burgers van Utrecht, in al onze diversiteit en met al onze verschillende gezichten. Samen maken we de stad. Al 900 jaar. Dus dit moest een viering worden van en voor alle Utrechters. En daarom hebben we een drietal plannen bedacht om daaraan bij te dragen.

Het uiteindelijke resultaat – althans, het stoffelijke deel daarvan – van een van deze plannen is wat u vindt in deze kist. Nog meer vindt u op de website www.gekomenomteblijven.nl. We doen ons best om die website, waarop alle portretten zijn te zien en te beluisteren, de komende honderd jaar in leven te houden. Maar die website vind je over pakweg vijftig jaar alleen nog wanneer je er naar zoekt. En als je niet weet wat je zoekt, hoe vind je het dan? Daarom is er deze tijdcapsule. Die hoef je niet te zoeken. Die hoef je alleen maar te vinden.

Utrecht, 11 november 2022

Even terug naar de vraag: hoe zorg je dat alle Utrechters zich betrokken kunnen voelen bij de viering? Het vieren van de ‘verjaardag van de stad’, is alleen maar relevant voor iemand als zij/hij/die zich Utrechter voelt, zich betrokken voelt bij de stad, misschien zelfs trots is op Utrecht. En dat geldt niet voor iedereen even zeer. Sommige mensen kiezen zelf voor deze stad, maar veel mensen hebben nooit actief voor Utrecht gekozen. Ze zijn hier terecht gekomen, geplaatst, op de wereld gekomen of ze kregen Utrecht in de schoot geworpen. Toch is het zelden toevallig dat iemand Utrechter is; er is altijd een reden. Of je nu voor je werk, je studie, veiligheid of bij je geboorte al in Utrecht kwam. En daarmee sta je in een lange traditie van mensen die om dezelfde reden hier wonen. Je hoort bij een groep. En dat schept een band. Dat geeft een wij-gevoel. Het maakt het persoonlijk. En daarom wilden we zo veel mogelijk Utrechters de vraag stellen: wat bracht jou nu eigenlijk naar Utrecht.

In een van de onderstaande vijf redenen kan – claimen wij – iedere Utrechter zich herkennen. Maar je kunt je natuurlijk ook bij meer dan een reden thuis voelen.

Werk is altijd een belangrijke reden geweest om naar Utrecht te komen. Al in de vroege geschiedenis van onze stad kwamen veel mensen naar Utrecht om er hun ambacht te beoefenen. En nog steeds gaan veel mensen in Utrecht wonen vanwege hun werk.

Een hele grote groep Utrechters is naar de stad gekomen om er iets te leren. Utrecht is een belangrijke kennisstad met een van de oudste universiteiten van Nederland. Ook voor de vele andere opleidingen en scholen zijn mensen zich door de eeuwen heen in Utrecht gaan vestigen.

Dan is de factor levensbeschouwing/overtuiging/oriëntatie. Van oudsher kwamen veel mensen naar Utrecht vanwege hun geloof. Inmiddels leven er vele religies naast elkaar. Utrecht staat in onze tijd bekend als een verdraagzame stad, waarin iedereen welkom is, welke overtuiging of levensstijl je ook aanhangt, welke kleur uit de regenboog ook bij je past.

De vierde reden hebben we leefbaarheid genoemd. Utrecht is voor veel mensen een mooie, gezellige stad. Maar ook de centrale ligging bepaalt de leefbaarheid. Daarnaast wonen in Utrecht veel mensen voor wie het thuis níet leefbaar was. Mensen die naar Utrecht vluchtten bijvoorbeeld.

Tenslotte zijn er de mensen die naar Utrecht kwamen voor de liefde. Ze zijn hier gaan wonen vanwege de personen die ze liefhebben: geliefden, familie, vrienden.

Wanneer een Utrechter zich niet herkent in een van deze redenen dan kan dit maar één ding betekenen: zij/hij/hen is hier geboren. Aan deze mensen hebben wij gevraagd naar hun (groot-)ouders te kijken of nog verder terug in de familiegeschiedenis. Want ergens was er een reden, een van de vijf, voor hun voorgangers om naar Utrecht te komen. En daarmee is het ook voor hen geen toeval dat ze Utrechters zijn.

Nu weet u iets over het wat en het waarom. Tot slot willen we u iets vertellen over het wie, over de mensen achter dit project. Het plan is, zoals we al schreven, afkomstig van een vijftal cultuurprofessionals uit Utrecht. Twee van hen hebben de plannen uitgewerkt en zijn de uitdaging aangegaan. Dat zijn wij. Onze liefde voor de stad en ons hart voor cultuur en participatie bracht ons bij elkaar. En eind 2019 zijn we er samen ingestapt, met ons stichtingsbestuur achter ons. We hebben financiering gezocht en gevonden, een team om ons heen verzameld en samengewerkt met allerlei mensen en organisaties in de stad.

Het project was, eerlijk gezegd, te groot voor ons tweeën, we hebben alle tijd die we konden vinden besteed aan het project. Want het was bizar veel werk, maar ook een geweldig avontuur dat ons ontzettend veel gebracht heeft. We hebben veel geleerd. We hebben onszelf kenbaar gemaakt. We hebben een ‘community’ gebouwd. En we hebben voor ons gevoel 900 nieuwe vrienden.

En nu sluiten we dit project af. Met een sprong naar de toekomst. Naar u, beste lezer. We bergen ons project ‘Gekomen om te blijven’ in deze kist, deze tijdcapsule, en geven die in bewaring aan Het Utrechts Archief, dat ook de sleutel van het ene slot in bewaring krijgt.

Onder onze 900 geportretteerden verloten we 100 sleutels van het andere slot - voor ieder jaar dat deze kist verborgen wordt één sleutel - met daarop de datum waarop de capsule gevonden mag worden, en de locatiecode van waar de capsule zich bevindt. Die sleutels worden vroeg of laat vergeten en die verdwijnen misschien een tijdje in een la of in een jaszak, maar die sleutels duiken vanzelf weer op, want niemand gooit een sleutel weg, zeker niet als er een geheimzinnige code op staat, denken we.

Zo’n sleutel duikt weer op, inderdaad in een laatje van die oude kast van oma, of in een jaszak bij de kringloop. Door 100 sleutels de wereld in te sturen, hopen we te garanderen dat er in ieder geval íemand op 2 juni 2122 op zoek gaat. En blijkbaar is dat gebeurd.

Het is tijd. We sluiten de capsule. De burgemeester plaatst als allerlaatste haar portret in de capsule en sluit de kist. Honderd sleutels worden uitgedeeld onder de geportretteerden. En in ieder geval één daarvan zal zijn weg vinden naar u, beste lezer, naar de toekomst. We hopen dat u feest viert vandaag ter ere van de verjaardag van de stad.

We hopen dat er in die toekomst ruimte is voor feest. Voor geschiedenis en voor gemeenschapszin en saamhorigheid. We hopen dat al onze angsten voor de toekomst ongegrond zijn gebleken. Want we maken ons zorgen over jullie. Velen van ons maken zich zorgen. Over of de planeet nog bewoonbaar is in jullie tijd. Of de democratie stand houdt. En of wij daar in onze tijd hard genoeg voor hebben gestreden. Met deze tijdcapsule spreken we eigenlijk de hoop uit dat het goed komt. Dat u reden hebt om feest te vieren vandaag.

Wij wensen u een mooie stadsdag, samen met uw stadgenoten. Vanuit het verleden reiken wij u de hand, middels deze portretten en verhalen. Hopelijk voelt u zich ermee verbonden en herkent u zich in onze redenen om Utrechter te zijn. En dan is 100 jaar eigenlijk helemaal niet zo lang.

Carolien Arnold, artistiek leider

Merel Schrijvers, zakelijk leider Stichting De duvel en z’n ouwe moer