Een kijkje in de keuken van het Smulhuis

Door Zita Eijzenbach - Een maaltijd met vlees, vis of kip, een salade en een toetje kost al snel tien euro voor een gezin met twee kinderen. Redelijk nog, zou je denken, maar het moet -en het kan- ook nog voor minder. Dat bewijst het Smulhuis aan het Jansveld. Daar wordt iedere dag met een budget van maximaal 130 euro gekookt voor 75 personen. “Probeer het zelf maar eens; dat is best pittig!”

Angita van ’t Klooster is vrijwilligersondersteuner van het Smulhuis en stuurt samen met Jantien van Riel en Frans Campagne (vrijwilligersondersteuner Sleep Inn) dagelijks een team van ongeveer 180 vrijwilligers aan. Bij het Smulhuis wordt iedere dag gekookt voor 60 bezoekers en bij de Sleep Inn op de bovenverdieping van het pand aan het Jansveld zijn zestig bedden beschikbaar voor dak- en thuislozen. Beide initiatieven van de Tussenvoorziening worden gerund met de inzet van vrijwilligers, maar daar is momenteel een groot tekort aan.

“Er zijn zo veel vrijwilligers die zich bij het Rode Kruis en Vluchtelingenwerk aanmelden, dat ze daar inmiddels op een wachtlijst belanden, terwijl wij ze hier goed kunnen gebruiken,” vertelt Van ’t Klooster. “We hebben elkaar inmiddels gevonden en de eerste vrijwilligers worden aan ons overgedragen, maar voorlopig is het nog lang niet genoeg. Het Smulhuis heeft zeker nog 35 mensen nodig en de Sleep Inn nog wel twintig.”

Er zijn nog meer vrijwilligers nodig voor de noodopvang aan de Wilheminalaan; die gaat open zodra het overdag gaat vriezen. De vrijwilligers zijn onmisbaar; ze houden toezicht, maken schoon en koken dagelijks in de keuken van het Smulhuis voor 60 mensen. Er worden geen eisen gesteld aan vrijwilligers, maar er wordt wel verwacht dat iemand stevig in zijn schoenen staat.

“Het is niet altijd koek en ei hier, dus op zo’n moment moet er goed gehandeld worden door het team. Wel maak je deel uit van een dynamisch team Ook krijg je een weerbaarheidscursus en de cursus omgaan met agressie en geweld. Daar heb je als vrijwilliger in je vrije tijd ook wat aan, maar het kost ons wel wat. Daarom zien we het opleiden van de vrijwilligers als een investering voor de Tussenvoorziening en voor henzelf. De overeenkomst is voor langere duur: het is niet ‘eens een avondje helpen’ en je komt hier niet om aapjes te kijken. Het is hard werken, maar je krijgt er dus ook wat voor terug.” 

Vrijwilligersondersteuner Frans Campagne houdt zich voornamelijk bezig met de Sleep Inn: hij kan nog zeker twintig vrijwilligers gebruiken. Nu het buiten kouder en natter wordt, komt het steeds vaker voor dat alle beschikbare bedden bezet zijn. Waar mogelijk stuurt Campagne de mensen door naar het Leger des Heils, dat ook vijf slaapplaatsen beschikbaar heeft. 

“Als ook die vol zijn, zit er helaas niets anders op dan de mensen weg te sturen. Meer bedden plaatsen op de slaapzalen is niet mogelijk; het moet wel leefbaar blijven en met zestig nachtgasten zitten we echt aan het maximum.”

Naast de werkzaamheden achter de schermen, zijn Van 't Klooster en Campagne zelf ook af en toe nog in de keuken te vinden bij hun vrijwilligers. Vanavond is er een speciale gastkok aanwezig: Ron Kievits, eigenaar van viswinkel Visjes, bereidt samen met zijn zoon Lars een grote pan paella voor de gasten van het Smulhuis. Er zijn meer (professionele) koks die op deze manier hun steentje bijdragen en voor het Smulhuis haalt dat de druk van de ketel. Smulpaap (vrijwilliger die het hoofd in de keuken is) Tjeerd hoeft zich vandaag geen zorgen te maken om de maaltijd en werkt aan een ragoutrecept voor later in de week. 

Toen gastkok Kievits zijn zaak aan de Twijnstraat zes jaar geleden opende, kreeg hij direct te maken met overlast van zwervers en junks.

“Altrecht zit bij ons om de hoek en de overlast leverde de nodige irritatie op. Gelukkig heb ik die irritatie kunnen plaatsen; die mensen hebben niets en ze kunnen alle hulp gebruiken die ze krijgen. Op deze manier kan ik daaraan mijn bijdrage leveren. Ik betaal deze maaltijd uit eigen zak en zolang ik dat niet elke week doe, kan dat prima.”

Naast Kievits staat er een hand vol vrijwilligers - doorgaans zonder professionele ervaring - in de keuken. Er is grote diversiteit in leeftijd en achtergrond. Sommige van hen zijn werkloos, wonen in de buurt en hebben veel vrije tijd, maar andere komen van ver of hebben een fulltime baan.

“Vaak beginnen de mensen met vrijwilligerswerk als ze ‘between jobs’ zitten, maar bevalt het zo goed, dat ze ook blijven zodra ze weer betaald werk hebben,” vertelt Van ’t Klooster. “Ook als er eigenlijk geen tijd meer is voor vrijwilligerswerk, blijven ze hier komen helpen omdat ze het zo naar hun zin hebben.”

Emiel en Marieke hebben beiden hun tweede dienst als vrijwilliger bij het Smulhuis vanavond. Ze wilden allebei graag ‘iets van betekenis doen’ met hun vrije tijd en vormen vanavond samen de keukenbrigade. Marieke werkt 3,5 dag in de jeugdverpleging en Emiel zit momenteel zonder werk. “Eigenlijk houd ik helemaal niet zo van koken,” geeft Marieke eerlijk toe, “Maar dit is voor een goed doel, dus dan voelt het niet als een verplichting. Ik ga het steeds leuker vinden.” Vrijwilliger Emiel kookt daarentegen graag; hij verzorgt elke dag de maaltijden voor zijn gezin. “Vanavond kunnen ze best een avondje zonder me. Als ik straks weer werk heb, hoop ik dit erbij te kunnen doen.”

Smulmunten
Voor iemand die het vrijwilligerswerk niet ligt of die er geen tijd voor heeft, is er ook een alternatief om de Utrechtse dak- en thuislozen te helpen. Sinds enkele maanden worden er paarse zogenoemde 'smulmunten" verkocht bij het Smulhuis: ze kunnen ingewisseld worden voor een maaltijd. “In plaats van een euro, geef je een Smulmunt aan een bedelaar. Veel mensen zijn argwanend als het gaat om het geven van geld,” legt Frans Campagne uit. “Ze denken dat daar drugs of drank van gekocht wordt. Met de Smulmunten is dat niet mogelijk.”

Open dag
Zelf een kijkje nemen in de keuken van het Smulhuis en de Sleep Inn? Zaterdag 28 november is er een open dag!
Van 12:00 tot 16:00 uur is iedereen welkom voor een rondleiding en een gesprek met vrijwilligers en de aanwezige dak- en thuislozen en kun je ook informatie over vrijwilligerswerk opvragen.

Tijdens het evenement zaterdag is ook de officiële presentatie van het Smulhuis Kookboek; Gerechten voor 4 en 50 personen. De recepten in dit boekje zijn allemaal al eens bereid voor de gasten van het Smulhuis en maak je nu ook in je eigen keuken klaar. In het Smulhuis Kookboek zijn ook de befaamde gevulde ‘Eitjes van Henk’ opgenomen. Hij zet zich al 14 jaar in als vrijwilliger voor het Smulhuis.