De schrijver-schrijfster van dit stuk heeft redenen om zijn-haar naam niet te vermelden. Hij is wel bij de redactie bekend.
  

Anoniempje - Per 1 januari 2025 heeft de gemeente Utrecht haar aansluiting bij de Nationale Ombudsman beëindigd. In plaats daarvan is de voorzitter van het bestaande Utrechtse Ombudsloket benoemd tot gemeentelijke ombudsman op grond van artikel 81q van de Algemene wet bestuursrecht (Awb).

Hoewel dit op papier correct lijkt, zijn er fundamentele vragen te stellen over de daadwerkelijke onafhankelijkheid van deze ombudsvoorziening. De wet vereist namelijk niet alleen een formele aanwijzing, maar ook daadwerkelijke organisatorische en financiële onafhankelijkheid van het gemeentebestuur.

Twijfels over onafhankelijkheid:

  • Het Utrechtse Ombudsloket valt inhoudelijk en organisatorisch nog altijd binnen de gemeentelijke structuur.

  • Er is (voor zover bekend) geen aparte verordening vastgesteld die het Ombudsloket een eigen juridische status geeft als zelfstandig bestuursorgaan.

  • De benoeming van de huidige gemeentelijke functionarissen tot ombudsman en plaatsvervanger wekt de indruk van voortzetting van een interne loketfunctie in plaats van een onafhankelijke klachteninstantie.

Vragen voor de gemeenteraad

Zorg dat er antwoorden komen op de geven over:

  • Hoe is de onafhankelijkheid van de nieuwe gemeentelijke ombudsman feitelijk en juridisch geborgd?

  • Is er een aparte verordening vastgesteld (zoals vereist in andere gemeenten)?

  • Is de raad bereid de inrichting van de ombudsfunctie opnieuw tegen het licht te houden?

Signaal aan het ministerie

Ik heb het ministerie van Binnenlandse Zaken gevraagd of deze Utrechtse constructie voldoet aan de wettelijke eisen van artikel 81q Awb. In andere gemeenten, zoals Rotterdam, is gekozen voor een volledig onafhankelijke ombudsman met eigen bevoegdheden, huisvesting en verantwoording aan de gemeenteraad. De Utrechtse aanpak lijkt daarvan af te wijken.

Transparantie en rechtsbescherming

Een ombudsman moet burgers beschermen tegen onbehoorlijk bestuur. Dat vereist méér dan een titel - het vereist onafhankelijke oordeelsvorming, organisatorische autonomie en transparante verantwoording. Zolang die onafhankelijkheid in Utrecht niet aantoonbaar en structureel is geregeld, blijft de vraag gerechtvaardigd: heeft Utrecht nog wel een échte ombudsman?