Van Zanen en zijn toespraak

Nieuwjaarstoespraak 2017

Toespraak burgemeester Jan van Zanen

Utrecht, CineMec, 2 januari 2017

'Dames en heren, fijn dat u er allemaal bent, hier in de Sterrenkijker.

Directeur Gerben Kuipers en medewerkers van CineMec, dank voor jullie gastvrijheid hier aan het Berlijnplein in het hart van de stad.

Klinkt 't gek? Het klopt wél (en het hart ook). Leidsche Rijn in het westen ontwikkelt zich razendsnel. Net als, in het oosten, het Utrecht Science Park. Het Stationsgebied. En in de andere windstreken: Rotsoord, Zijdebalen en later de Merwedekanaalzone, de Cartesiusdriehoek. Allemaal symbolen van een stad in ontwikkeling. Plekken die uitdijen en - bijna letterlijk - eigen energie produceren.

Ontwikkelingen mogelijk gemaakt door de creatieve geesten en de gouden handen van Utrechters. Maar ook dankzij de samenwerking tussen inwoners, ondernemers en private en publieke bestuurders. Met elkaar en voor elkaar.

We hebben u uitgenodigd om samen terug te kijken op 2016 en vooruit naar 2017 en verder. De Sterrenkijker. Een toepasselijke locatie voor mijn verhaal. Niet alleen omdat het een goed moment is om na een heftig jaar een paar sterren aan te wijzen. Lichtpunten te zien (dat kunt u, als het meezit, zometeen letterlijk doen op het dakterras). Maar ook omdat ik het wil hebben over perspectief.  En dat perspectief ontstaat èn blijft zolang we met elkaar voor elkaar werken en leven. Dat samen optrekken is en blijft ongelofelijk belangrijk.

De kortste dag ligt al weer enkele dagen achter ons. Langzaamaan keren we terug naar de lichtere, warmere dagen. Warmte en licht, zo'n beloftevol vooruitzicht maakt (bijna) alles mogelijk.

Wij hebben perspectief. Wij kijken omhoog en vooruit. Maken plannen.

Maar hoe we de wereld ook inkijken, we durven dat hier in Utrecht... En dat is een ongelofelijke rijkdom. Want wie vertrouwen heeft in de dag van morgen, die durft te ondernemen, te bouwen, te leren en lief te hebben.

In te veel landen in de wereld heerst eerder duisternis dan licht. Samenlevingen kraken in hun voegen. Mensen en groepen zijn niet meer ‘met elkaar, voor elkaar’, maar staan juist tegenover elkaar. Laten zich leiden door demagogie en ophitsing. Aanslagen, oorlogen en burgeroorlogen doofden alle perspectief uit en doen dat tot op van vandaag.

Ook in Europa kregen we met ellendig geweld te maken. Brussel, Ankara, Parijs, Nice, Berlijn, Istanbul. Vandaag nog in Bagdad. Gelukkig zijn onze samenleving en instituties stevig genoeg om dit te verwerken. We rouwen, zwijgen, houden elkaar vast, staan op en gaan verder. Een litteken erbij - zeker, maar niet geknakt. Ons perspectief blijft.

Maar dat perspectief is ook in ons hoekje van Europa geen vanzelfsprekendheid. De wereldproblemen gaan niet aan ons land voorbij. Ik hoef maar een paar begrippen te noemen en u weet waar het over gaat: vluchtelingenstromen, Rusland, Amerika, Turkije, het klimaat, populisme in de politiek.

Mij duizelt het af en toe. En u heeft misschien ook wel eens gedacht:  wat betekenen die ontwikkelingen eigenlijk voor mijn eigen toekomst? Voor die van mijn gezin en kinderen?  Voor onze samenleving? Voor ons samenleven, voor onze stad?

Terechte vragen en zorgen. Ik deel ze. Onze raad en wethouders delen ze. En ik kan nog een vraag aan dit rijtje toevoegen. Want hier in Utrecht gaat het goed. Maar gaat het ook goed met iederéén?

Er zijn Utrechters die onzeker zijn over de toekomst. Utrechters voor wie de kwaliteit van leven niet toe- maar afneemt. Die zich zorgen maken over hun baan, hun inkomen, hun pensioen en de toekomst van hun (klein)kinderen. Die moeite hebben een betaalbaar huis te vinden. Die zich door globalisering en digitalisering eerder bedreigd voelen dan geholpen. Het zijn zorgen die we niet mogen en kunnen wegwuiven.

Er zijn ook delen van wijken en buurten die een extra steuntje verdienen. De gemeente investeert de komende jaren extra in Overvecht als het gaat om werk, gezondheid, opvoeding en veiligheid. Broodnodig.

Tegen u hier in de Sterrenkijker zeg ik ook dat van het verhaal van een Sterrenwijker veel valt te leren. We voerden gesprekken met de inwoners over hun buurt en hun zorgen. Reële zorgen, bijvoorbeeld over het buurthuis, de speeltuin, het jongerenwerk, de toewijzing van woningen. Over zwerfvuil, verwaarloosde tuintjes en slecht onderhouden groen. Over de rol van de gemeente, waarmee de contacten in deze tijd vaker digitaal zijn en minder vaak van mens tot mens. Die gesprekken waren stevig maar eerlijk en recht uit het hart. Sommige Sterrenwijkers voelden zich alleen en in de steek gelaten.

De problemen zijn niet in één klap op te lossen en de gemeente is er ook niet voor om alle problemen zomaar over te nemen. Maar er kwamen wel ideeën op tafel waarmee buurtbewoners en gemeente tot oplossingen kunnen komen. Hopelijk voelen Sterrenwijkers zich iets minder alleen met hun vragen en zorgen en geeft het energie er samen weer tegen aan te gaan. Zo gaat dat in een stad. Als het even tegenzit, help je elkaar. Klaar staan voor elkaar en niemand aan z’n lot overlaten. Perspectief bieden.

Dat doen we al heel lang zo in Utrecht en het heeft een prachtstad opgeleverd. Er zijn vanavond - naast de Commissaris van de Koning, welkom Willibrord - een groot aantal ambtgenoten uit de regio (de U10 en ver daarbuiten) bij ons te gast, die in elk geval volmondig zullen beamen wat een geweldige stad dit is. In een geweldige regio bovendien. Die we alleen maar samen kunnen ontwikkelen. Waar Utrecht niet zonder kan. Welkom in Utrecht, collega's.

Welkom in de regio midden op de vaak onderschatte maar zeer kansrijke (economische) as tussen Amsterdam en Eindhoven, waar (publieke en private) investeringen renderen. We hebben elkaar nodig, op weg naar de Tweedekamerverkiezingen en aansluitend de kabinetsformatie. Om onze zich ontwikkelende stad en regio in de toekomst bereikbaar te houden zijn forse investeringen nodig. Niet alleen om, maar ook in de stad. Samen met de provincie en het Rijk zoeken we komend jaar uit welke maatregelen nodig zijn. Opgeteld staan we samen voor een opgave om te investeren voor een bedrag van 3 miljard tot en met 2040.

Ik sprak over een geweldige stad, Maar dat zegt een burgemeester wel vaker. Geweldige stad. Maar is het ook zo? Of roep ik maar wat?

Eens kijken.

Een stad waar je prettig woont en in alle wijken goede scholen vindt voor je kinderen. Waar wetenschappelijke instellingen en bedrijven zijn van topniveau, bruisende cultuur, een rijk verenigingsleven en veel mensen die actief zijn voor de samenleving. Een stad met een economie met spirit en dynamiek, met jonge bedrijven die hier vlieguren kunnen maken voordat ze de wereld overtrekken.

Een stad met netwerken van kleine, innovatieve bedrijven die de economie in beweging brengen. Universiteit en hogeschool, overheden en bijvoorbeeld de Jaarbeurs zien dit en zorgden afgelopen jaar voor extra faciliteiten voor juist dit soort ondernemingen. Denk aan de Jaarbeurs Innovation Mile (JIM).

Een stad met een bloeiende gezondheidseconomie bovendien. Nu al heeft een kwart van alle banen in de stad daarmee te maken. En omdat verstedelijking wereldwijd plaatsvindt, is ‘de gezonde stad’ voor Utrecht ook een veelbelovend exportproduct. Utrecht als levende proeftuin waar je antwoorden vindt op de vraag hoe je als stad een slimme economie combineert met gezond leven.

Dat gebeurt al, dames en heren. Sinds vorig jaar bijvoorbeeld door onze nieuwe manier van afval scheiden. Steeds meer zien we afval als een waardevolle grondstof. Dit jaar beginnen we met praktijkonderzoek naar manieren om bestaande gebouwen aardgasloos te maken. In Lombok krijgt een revolutionair energiesysteem vorm met autobatterijen die overtollige zonne-energie terugleveren aan het net. En ook de fiets hoort bij een gezond leven in de stad. In het Stationsgebied gaan dit jaar twee nieuwe fietsenstallingen open, waaronder een deel van de grootste fietsenstalling ter wereld.

Ik zei het al: een geweldige stad volop in ontwikkeling. Zomaar enkele voorbeelden die zoveel Utrechters nieuwe mogelijkheden gaan bieden. In het Stationsgebied ging het nieuwe Utrecht Centraal Station open, net als de Moreelsebrug over de sporen en de nieuwe bioscoop Kinepolis. Er zijn 1.700 goedkopere huurwoningen bijgebouwd. En daar blijft het niet bij. Er is in de stad nog ruimte voor tienduizenden nieuwe Utrechters. De 'magische' 400.000 inwoners bereiken we (al) in 2028.

En wat nog meer?

In de binnenstad zijn we begonnen met de herinrichting van het Domplein. De gemeenteraad besloot begin juni tot de aankoop van een aantal prostitutiepanden in de Hardebollenstraat. Museum Dom Under werd gered, Speelklok bestond 60 jaar, Het Nijntjemuseum en het Centraal Museum heropenden en verdubbelden hun bezoekersaantal. Steeds meer Utrechters vinden hun weg naar de Cultuurhuizen in hun wijk. Van Cultuurhuis Kanaleneiland tot het Vorstelijk Complex. Industrievereniging Lage Weide bestond 50 jaar, ruim 1.000 VMBO’ers, onze toekomstige vakmannen en -vrouwen, waren er bij.

Dan de veiligheid. Utrecht werd afgelopen jaar wéér veiliger... maar iedere overval, iedere woninginbraak, iedere fietsendiefstal autokraak of autobrand is er een te veel. Er blijft werk aan de winkel. Dat werk doet de portefeuillehouder graag. Samen met u, en met alle vrouwen en mannen van de politie, het toezicht, de veiligheidsregio en de hulpdiensten.  Laatstgenoemden doen hun werk in soms barre omstandigheden. Hulde.

Al deze bergen werk die zijn verzet, geven vertrouwen in de toekomst. Ik ben trots op deze vrouwen en mannen. Mijn waardering geldt voor iedereen die zich voor de stad inzet.

Overigens sinds 1 oktober hebben we een nieuwe gemeentesecretaris. Gabriëlle Haanen afkomstig uit de gemeente Tilburg. Waar zit je? Fijn dat je er bent.

Utrecht excelleert in creatief ondernemerschap. Slagerij Van Es in Zuilen werd uitgeroepen tot beste worstmaker en traiteur. Er kwam een heuse koekjesfabriek in de binnenstad. Brouwerij Maximus kwam op de eerste bierkaart van toprestaurant De Librije. De nichtjes Mandy en Manon van de in februari overleden Ruud (Waskit) Snel zetten zijn werk voort. De domkaars leeft voort.

Autodeelbedrijf Snappcar - ooit startup - vierde het eerste lustrum. Het Ondernemersfonds doet dat in 2017. IJsmaker Roberto won een prijs met zijn bierijs en introduceerde frikadelijs, haringijs en ijs van moedermelk. (Jammer genoeg gaat-ie pas op 3 maart weer open.)

Utrecht is een stad van sportievelingen, doorzetters. Met u constateer ik dat we steeds vaker voor de eerste plek gingen, al lukte dat afgelopen jaar ook wel eens net niet. Voor Dafne Schippers was er zilver op de 200 meter. FC Utrecht haalde de bekerfinale in de Kuip en staat inmiddels weer in het linkerrijtje.

Winst was er voor een groot aantal Utrechtse sporters die medailles wonnen op de Olympische Spelen in Rio. Zwemmer Jesse Puts begon juist na de Spelen record na record te verbeteren en werd wereldkampioen op de 50 meter vrije slag.

En dan de muziek. Kensington won maar liefst drie 3FM-prijzen. Kyteman ontving de Fentener van Vlissingen Cultuurprijs.

Geweldige prestaties.

Zoals elk jaar, ontvielen ons ook in 2016 mensen. Met het overlijden op 13 december van oud-verzetsvrouw Hebe Kohlbrugge, verloor Utrecht een groots mens en strijdbare vrouw. Hebe is 102 geworden.

En dan, dames en heren, 2017, het jaar dat voor ons ligt. Het jaar waarin de Dafne Schippersbrug open gaat. Een jaar waarin we gaan werken aan meer ruimte voor voetgangers in de binnenstad. En aan de slag gaan met het onderhoud van de Domtoren. Waarin wetenschappers van de Universiteit beginnen met een onderzoek naar manieren waarop je de regels voor mensen in de bijstand simpeler kunt maken. Waarin in Overvecht het project Einstein van start gaat. Jongeren gaan naast vluchtelingen wonen en kunnen hun buren, als ze dat willen, helpen met inburgeren.

2017 markeert een eeuw De Stijl. U kunt hier in CineMec de voorproefjes zien. Motto van het herdenkingsjaar is ‘Van Mondriaan tot Dutch Design’. Hier in Utrecht is er vooral aandacht voor onze eigen Stijl-coryfee Gerrit Rietveld.

Ander hoogtepunt dit jaar wordt hoe dan ook het EK Voetbal voor vrouwen, waarvan Utrecht één van de speelsteden is. In diezelfde periode is atletiekbaan Maarschalkerweerd het toneel van het NK Atletiek. Als dat geen perspectief is. Al met al een prima startjaar voor de nieuwe organisatie Utrecht Marketing. ‘Zet 'm op' Utrecht Marketing, wijs de wereld op de kracht van Utrecht.

Niets is volmaakt. Ik ook niet. Maar onze stad biedt zijn inwoners veel kansen er samen wat van te maken. Aan Utrechters van alle leeftijden, religieuze en politieke overtuigingen, seksuele geaardheden, en etnische achtergronden. En heel veel mensen blijken in staat iets met die kansen te doen, leven in vrijheid en vrede, veilig en plezierig samen. Denken, praten en doen mee, via de 45 leden van onze gemeenteraad, in stadsgesprekken, of op een andere manier.

Ik ontmoet die Utrechters bijna iedere dag. 'In het wild' of 'officieel'. Zij laten zich, net als vrijwilligster van het jaar Sjouk Kerkkamp en jongere van het jaar Annechien Schilling, niet gek maken door al het wereldleed en toenemende tegenstellingen. Zij gingen, gaan en zullen er voor blijven gaan. In alle eenvoud. Zij investeren - in anderen, we moeten het met elkaar doen. Dat is het antwoord. Dit is het perspectief. Dit is de kracht van het samenleven in Utrecht.

Zo geniet ik van Tante Ollie, al meer dan 25 jaar zeven dagen in de week vrijwilliger in de Speeltuin Noordse Park. Ik geniet van Natalia Petridou, hersenonderzoekster aan het UMCU, die voor haar toponderzoek naar hersensignaleneind vorig jaar een Obama-Grant verdiende. Ik geniet van Ednie Cheung van stichting het Zonnetje, contactpersoon voor de Chinese ouderen van woongroep Fook Hong Law in Parkwijk. Ik geniet van basisschool De Twaalfruiter, waarvan de meiden van groep 7 en 8 Nederlands Kampioen Schoolvoetbal werden. Ik geniet van Herman van den Berg, die ik vaak 's ochtends vroeg in zwembad De Krommerijn zie, maar vooral de ideale trainer voor ons zwemfenomeen Jesse. Van den Berg vertelde me: “...Vertrouwen in elkaar, dat is de kurk waar het op drijft. Mijn zwemmer staat centraal, niet ik. Je moet er zijn voor je zwemmer en niet andersom. Het zwemmen gaat altijd voor. Ik zwem zelf nooit, en zeker nooit waar zwemmers bij zijn. Ik kan Jesse lezen. Als hij binnen loopt, zie ik gelijk hoe hij in z’n vel zit. Als ik iets aan hem zie dan vraag ik: 'En?’..."

Ik geniet van het samenleven in Utrecht. Van iedereen die daar op haar of zijn manier een bijdrage aan levert. Perspectief zit voor mij in mensen die uitstijgen boven zichzelf en daarmee anderen inspireren en een duwtje geven.

Dames en heren, ik rond af.

Ieder jaar komen er 5.500 Utrechters bij. 5.500 nieuwe lichtpuntjes. Nieuwe sterren in onze constellatie. Het zijn mensen als u en ik met dromen en wensen voor morgen. Stuk voor stuk vertrouwen ze in de belofte van die nieuwe dag. Zoals wij hier vanavond vol vertrouwen het nieuwe jaar tegemoet treden. We hebben dat vertrouwen omdat we weten wat we al voor elkaar hebben gekregen en wat we aan elkaar hebben.

Zo bouwen we samen verder aan deze stad. Ieder van ons met haar of zijn eigen talent. En elke bouwsteen is weer een bewijs dat we geloven in onze stad en vertrouwen hebben in onszelf en elkaar. Het biedt perspectief: een enorme rijkdom en teken van kracht.

Ik wil u daarvoor bedanken.  Voor al uw werk. Uw samenwerking. Uw medewerking. En uw vertrouwen. Zonder kan Utrecht niet. Echt niet. We moeten het met en voor elkaar doen. Met een beetje mildheid in woord en gedrag. Dare to be grey, zou ik willen zeggen (en dan bedoel ik niet mijn haar). Biedt perspectief aan anderen en het zal ook u ten deel vallen.

Namens de gemeenteraad, het college, onze medewerkers en Simone, wens ik u een gelukkig 2017.'