Door Jim Terlingen - Er zijn weer joodse mensen geidentificeerd in de Westerborkfilm uit 1944. Dit keer gaat om het Utrechtse echtpaar Ludwig Dannheisser (1868-1944) en Johanna Dannheisser-Bloch (1879-1944). Ze zijn zes seconden te zien terwijl ze in de trein op de vloer zitten.

"Nabestaanden in het buitenland herkenden hen vorige week nadat ik hen een Youtube-link naar de film had gestuurd", zegt Utrechter Robin van Essen tegen Nieuws030. Van Essen regelde voor de Dannheissers en hun zoon en schoondochter struikelstenen in het project Stolpersteine in en om de Twijnstraat. De steentjes werden vanmiddag geplaatst voor Bijlhouwerstraat 1 in aanwezigheid van nazaten en burgemeester Dijksma.

Van Essen stuurde de link omdat hij zag dat Ludwig en Johanna op dezelfde dag naar Auschwitz zijn gedeporteerd (19 mei 1944) als het sinti-meisje Settela Steinbach uit Limburg die in die film te zien is. Het fragment van Settela (youtube) is een iconisch beeld geworden.

Settela Steinbach (1934-1944) in de Westerbork-film.

Tot hun grote schrik zag de familie in de film bewegende beelden van Ludwig en Johanna. Hier zijn die beelden (youtube). De familie heeft geen enkele twijfel dat het om het Utrechtse stel gaat.

Woensdag brengt Van Essen met nazaten een bezoek aan Herinneringscentrum Kamp Westerbork.

Ludwig en Johanna Dannheisser (foto: familiearchief)

De Westerbork-film is bijzonder omdat deze de enige bewegende beelden bevat van een kamp in functie tijdens de Tweede Wereldoorlog. Hij is in opdracht van de Duitse kampcommandant Albert Gemmeker gemaakt door de joodse kampgevangene Rudolf Breslauer. Breslauer woont in het begin van de oorlog met zijn gezin ook in Utrecht, op Petrarcalaan 59 in Oog in Al.

De film wordt beschouwd als een uniek illustratief document dat een speciale plaats heeft gekregen te midden van alle bronnen over de Tweede Wereldoorlog. De film- en productiedocumenten zijn in 2017 opgenomen in het UNESCO Memory of the World Register.

In het boek ‘Kamp Westerbork gefilmd’ uit 2021 tonen onderzoekers Koert Broersma en Gerard Rossing ingekleurde beelden uit de film. Op pagina 82 zien we de Dannheissers: met zakdoek Johanna (64) en daarnaast Ludwig (75). In een vervolgeditie zullen daar ongetwijfeld de namen bij vermeld gaan worden.

Hoofdstuk 11 van 'Kamp Westerbork gefilmd' begint met een beeld van de Dannheissers.

Het gezin Dannheisser emigreerde voor de oorlog vanuit Duitsland naar Nederland. Ze woonden in Utrecht op Bijlhouwerstraat 1 en op Burgemeester Reigerstraat 77.

  
Joods Monument
Op het Utrechtse namenmonument voor het Spoorwegmuseum dat in 2015 is geplaatst, staan Ludwig en Johanna vermeld. In de geboortenaam van Johanna staat echter een fout: 'Block' moet 'Bloch' zijn.

Ludwig en Johanna op het Joods Monument in Utrecht

Het is één van de inmiddels 88 gevonden fouten die op het monument staan. De meest pijnlijke missers zijn de vermeldingen van mensen die de oorlog overleefd hebben (één persoon leefde zelfs nog toen het monument werd geplaatst). De correcties worden op dit moment door het Joods Cultureel Kwartier op deze website bijgehouden.

  
Zoon en schoondochter
Zoon Curt Dannheisser (1907–1942) en zijn vrouw Suzanne Dannheisser-Lehmann (1905-1942) woonden in Scheveningen. Van daaruit deden ze een vergeefse poging om naar veiliger oorden te ontkomen. Ze zijn in Frankrijk opgepakt. Ook zij werden vermoord in Auschwitz. Twee andere kinderen van Ludwig en Johanna Dannheisser zijn voor de oorlog ontkomen, respectievelijk naar de VS en Engeland.  

De enige dochter van Curt en Suzanne, Paula (1939), overleefde de oorlog in de onderduik in Haarlem. Ze werd daarna geadopteerd door haar oom en tante. Ze was vandaag aanwezig en hield een toespraak. Ze werd na de oorlog opgenomen in het gezin van haar oom in Engeland. Ook twee andere kleinkinderen spraken tijdens de plechtigheid.

Paula plaatste de twee steentjes voor haar ouders (foto).<br>Twee neven van haar deden dat voor haar/hun grootouders. Foto: Jim Terlingen

Reacties (23-5-2023)

  • Historicus Ad van Liempt mailt: "Ik heb dat shot altijd het meest aangrijpende uit de hele film gevonden; heel bijzonder dat deze mensen nu - na 79 jaar - herkend zijn" (09.33 uur)
  • RTV Drenthe heeft het nieuws van Nieuws030 opgepakt (16.09 uur)
  • En nu ook de NOS-website (18.35 uur)
  • De website van RTV Utrecht (20.36 uur)
  • Radio 1-interview met Robin van Essen (22.38-22.44 uur)
  • Radio 1 nieuwsbulletin (23.00 uur en 00.00 uur)

Reacties (24-5-2023)

Reacties (28-5-2023)

De oudste kleinzoon Ralph en zijn dochter Lia op woensdag 24 mei in Kamp Westerbork (foto Robin van Essen)

   

Reageren? terlingenschrijft@kpnmail.nl
Zie ook: www.jimterlingen.nl