Utrechts Psalter even voor publiek te zien

Het is een van de bijzonderste schatten die Utrecht, of zelfs Nederland, rijk is: Het Utrechts Psalter, een rond het jaar 830 handgeschreven en rijk geïllustreerd boek met psalmen en bijbelse liederen. Het kunstwerk, dat soms wordt vergeleken met een stripboek, is een maand lang te zien in Museum Catharijneconvent. 

Dinsdagmiddag werd het Psalter onder toeziend oog van de besturen van de Universiteit Utrecht, het Catharijneconvent en UNESCO uit een speciaal voor het kostbare voorwerp gemaakte doos gehaald en in de Catharinazaal van het museum tentoongesteld.

Maar weinig Utrechters weten van het bestaan van het middeleeuwse Utrechtse Psalter, want het 1200 jaar oude boekwerk wordt zoveel mogelijk in een kluis bewaard om zo behouden te blijven voor het nageslacht. Dertig jaar geleden is het voor het laatst te zien geweest in een tentoonstelling.

Onlangs is het 1200 jaar oude geschrift toegevoegd aan de Memory of the World Register van UNESCO (ook het dagboek van Anne Frank en de archieven van de VOC staan op die internationale lijst). Daarmee is het Psalter uitgeroepen tot een van de belangrijkste stukken werelderfgoed. Daarom besloot de eigenaar - de Universiteit Utrecht - het weer eens aan het publiek te laten zien en ging daar een samenwerking voor aan met het Catharijneconvent. Dat is daar heel bij mee, omdat het unieke boek zo goed past in de middeleeuwse collectie van het museum.

Hoewel het werk de naam 'Het Utrechts Psalter' draagt is er weinig Utrechts aan. Het boekwerk met 150 psalmen en 16 bijbelse liederen stamt uit circa 830, toen het gemaakt werd door diverse onbekende kunstenaars die waarschijnlijk woonden en leefden in een klooster in de buurt van Reims (Frankrijk). Voor wie het gemaakt is, is nog onbekend, maar het moet een rijke opdrachtgever zijn geweest. Aan het boek is waarschijnlijk vele jaren gewerkt. Het Psalter is via via in Engeland terechtgekomen en werd uiteindelijk, in 1716, geschonken aan de bibliotheek van de Universiteit Utrecht.

In Museum Catharijneconvent is te zien dat Het Utrechts Psalter op een bijzondere manier is geïllustreerd. Het handschrift leest als een stripverhaal, omdat delen uit de tekst boven de psalm zijn afgebeeld. Daarmee lijkt het op de verhalen van Ollie B. Bommel.

De dynamische en schetsmatige stijl van de tekeningen uit het Utrechts Psalter was voor zijn tijd zeer vernieuwend. De tekeningen, die vaak zelf ook een christelijke boodschap uitdragen, doen denken aan het werk van Jeroen Bosch en de stijl en de afbeeldingen werden in Frankrijk en Engeland nog eeuwenlang geïmiteerd. Het boek was dus, zoals conservator Bart Jaski zegt: een echte trendsetter.

Het Utrechts Psalter is tot 22 november te zien in de Catharinazaal van het Catharijneconvent.