Struikelsteen voor prof. Cohen (1869-1944) op Pelmolenplantsoen

Door Jim Terlingen - Vandaag, op zijn geboortedag, is voor het pand Pelmolenplantsoen 6 een struikelsteen geplaatst voor de joodse Utrechter Ernest (Ernst) Julius Cohen (1869). Hij werd in 1944, één dag voor zijn 75ste verjaardag, in Auschwitz vermoord. 

Bij de plechtigheid was zijn kleinzoon Ernst Verloop (96) aanwezig en veel van zijn nazaten. Zijn moeder was een kind uit het eerste huwelijk van Cohen. Verloop, geboren in 1927, heeft nog levendige herinneringen aan zijn grootvader, vooral toen deze nog op de Koningslaan woonde. Hij heeft zijn bureau nog steeds in gebruik.

Ook burgemeester Sharon Dijksma hield een toespraak. Zij stond stil bij de rol die Verloop zelf heeft gespeeld in en na de oorlog. De tiener was in Utrecht actief binnen het verzet. "De jongste verzetsstrijder van Utrecht", noemde Dijksma hem.

Na de oorlog kostte het Verloop grote moeite om het huis van zijn grootvader (Pelmolenplantsoen 6) en dat van de familie van moeders kant, Gompertz op Wilheminapark 26, terug te krijgen. Ze waren hen in de oorlog afgenomen. Op dat laatste adres woonde in de oorlog NSB-burgemeester Van Ravenswaaij. Burgemeester Dijksma bood Verloop namens de gemeente Utrecht voor de lastige wijze waarop dit ging op een oprechte wijze - maar wel zonder het woord expliciet in de mond te nemen - excuus aan. 

Naast de struikelsteen werd ook een steentje geplaatst met een QR-code. Deze verwijst naar deze pagina. Het initiatief voor deze 137e plaatsing in Utrecht komt van mensen uit de Twijnstraatbuurt. De gemeente Utrecht werkte daar, zoals gewoonlijk, royaal aan mee.

Ernst Cohen
Prof. dr. E.J. Cohen doorloopt na zijn doctoraalstudie een briljante wetenschappelijke carrière. Hij promoveert in 1893 in de scheikunde, is in 1903 de eerste voorzitter van de Nederlandse Chemische Vereniging en is in het studiejaar 1915-1916 de rector van de universiteit in Utrecht. 

Cohen was ten tijde van de oorlog gehuwd met zijn derde vrouw. Wilhelmina de Meester (1899) is Nederlands-Hervormd. Cohen is daardoor ‘gemengd-gehuwd’ en wordt daardoor niet opgeroepen voor deportatie naar het oosten (dat heette 'werken in een werkkamp in Duitsland' of nog vager 'werkverruiming', maar was meestal een enkeltje naar de gaskamer).

Toch wordt hij op 5 februari 1943 tijdens een razzia op de universiteit aangehouden omdat hij geen ster draagt. Zijn lab-jas met ster schijnt dan op de gang te hangen. Hij belandt in Kamp Vught, maar wordt daar enige tijd later weer vrijgelaten.

Waarschuwingen om onder te duiken slaat hij in de wind. Hij voelt zich beschermd na toezeggingen van hoge Duitsers. Maar toch wordt hij op 28 februari 1944 alsnog gearresteerd en in Westerbork ingesloten.

Op 3 maart 1944 vertrekt Cohens transport naar Auschwitz. De trein komt daar in de nacht van 5 op 6 maart aan. Ernst Julius Cohen wordt daar direct na de eerste selectie vergast.

Bergen-Belsen?
In de burgerlijke stand-gegevens van het Utrechts Archief staat op dit moment nog steeds dat hij op 16 mei 1945 is omgekomen in Bergen-Belsen, maar dit is onjuist. De afdeling Oorlogsnazorg van het Nederlandse Rode Kruis deelt in 2010 desgevraagd mee, dat er een persoonsverwisseling was. Deze informatie heeft het Utrechts Archief echter nooit bereikt.