Nieuwjaarstoespraak burgemeester Jan van Zanen

Nieuwjaarstoespraak Jan van Zanen, burgemeester Utrecht. Locatie: stadion Galgenwaard. Donderdag 2 januari 2020.

               
Beste Utrechters, uit stad, regio, eigenlijk waar u ook bent of waar u vandaan komt,
Commissaris van de Koning, Your Excellencies, distinguished guests, dag wethouder Victor, welkom Eelco.

Met brede gebaren zeg ik u [mijn goede voornemen is om iets minder met mijn armen te praten, benieuwd hoe lang ik het volhoud…]: welkom in Stadion Galgenwaard.  Net als ik allemaal met lijn 22 gekomen? FC Utrecht: dank voor de gastvrijheid. Het stadion is een mooi podium om het nieuwe jaar - uw kroonjaar (50) - af te trappen …

Wat goed dat u er allemaal bent. Een aardig moment om elkaar te ontmoeten. Elkaar alle goeds toe te wensen. Samen vooruit te kijken. En ook, daar ontkom je op nieuwjaarsbijeenkomsten niet aan, terug te blikken.

Terugkijken op 2019. Ik doe dat met gemengde gevoelens. U snapt waarschijnlijk wel wat ik bedoel … Zeker, we hebben in 2019 veel mooie momenten met elkaar meegemaakt in Utrecht. Het zijn er natuurlijk teveel om op te noemen: de bijenvriendelijke groene daken op onze bushokjes werden wereldnieuws. De grootste fietsenstalling ter wereld ging open (12.500 fietsen…). Ik mocht precies een jaar geleden samen met Dennis van Aarssen zingen. Een paar maanden later won hij … de Voice of Holland. Dames van The Tobin Singing Society (ze treden zo meteen voor ons op): 2020 zou zomaar uw jaar kunnen worden …
 
En dan waren er uw eigen hoogtepunten: misschien heeft u die droomreis gemaakt, een marathon gelopen, in de singel gezwommen, een elektrische fiets gekocht of eindelijk - ik noem maar wat - uw keuken verbouwd.

Maar: 2019 was in Utrecht ook het jaar van … '18 maart'. De aanslag op de tram op het 24 Oktoberplein. Een paar dagen ervoor vond een schietpartij plaats in 2 moskeeën in Christchurch, Nieuw-Zeeland … Helaas worden we met enige regelmaat geconfronteerd met schokkende gebeurtenissen als deze. Tragedies waarbij je je dan afvraagt: "Wat, als zoiets vreselijks in onze stad gebeurt?". En was je tegelijkertijd - niets menselijks is ons vreemd - blij en opgelucht dat het ons niet overkwam.
 
Dit keer overkwam het ons wel … Utrecht was opeens wereldnieuws … De tramaanslag was de afgelopen dagen een item in veel jaaroverzichten … Er is veel gezegd en geschreven over de aanslag ...

De herinneringen, pijn en verdriet, die blijven - allereerst bij alle direct betrokkenen. En straks op 18 maart, als het precies 1 jaar is geleden, staan we - als het aan mij ligt - samen stil bij de gebeurtenissen van toen, de slachtoffers, hun naasten, ooggetuigen. Is het allemaal - helaas - opnieuw dichtbij.

Naast verbijstering en verdriet is er nóg iets blijven hangen. Iets moois … Vertegenwoordigers van en uit moskeebesturen die met FC Utrecht-supporters zij aan zij liepen tijdens de stille tocht. Het spandoek dat een plek kreeg in dit stadion: "Utreg buigt nooit" … Als ik daar aan terugdenk, krijg ik weer kippenvel. Dit zijn beelden die je niet in Lonely Planet Magazine terugziet, maar het is misschien wel het allermooiste dat onze stad te bieden heeft … Een stad waar mensen zich niet uit elkaar laten drijven. Onze stad waar: we met elkaar praten … Elkaar proberen te begrijpen … We elkaar horen … Bij elkaar horen … Waar we ook in tijden van tegenspoed elkaar vasthouden. En als we vallen, elkaar helpen op te staan.
 
Het mooie en ontroerende gebaar, tijdens de stille tocht, achter dat grote spandoek,  was ons antwoord op terreur. U zag het net in de beelden. En ook deze beelden gingen de wereld over. Misschien wel als hét 'Utrecht-moment' van 2019 …

En dan … is het 2 januari 2020. En zijn we evenmin vergeten dat 2019 ook andere dagen kende. Dagen waarop u misschien die droomreis ging maken een marathon liep, in de singel zwom, een elektrische fiets kocht of de keuken verbouwde ... Het jaar waarin we ook weer - zonder te vergeten - 'gewoon' doorgingen … We stonden op, gingen verder. Het leven ging verder.
 
Ook dat toont de kracht van onze stad. De kracht van de Utrechters. Voorbeelden zijn er volop. Van mensen die het flink voor de kiezen kregen ... maar niet bij de pakken neer gingen zitten en beloond werden voor hun vasthoudendheid en vechtlust.   
 
Misschien kent u Els Visser, uit Overvecht. Els wilde ooit chirurg worden. Droomde van een mooie reis naar Indonesië. Ging er naartoe, maar haar droomreis eindigde in een nachtmerrie. Op volle zee brak haar boot in tweeën. Els lag een nacht in ijskoud water, zich vastklampend aan het scheepswrak, tussen de haaien … Samen met een andere opvarende zwom ze naar een onbewoond eiland. Een slopende tocht, ze bereikten het eiland, maar daar was geen drinkwater. Ze dronken hun eigen urine ... Gelukkig werden zij gered en zat Els een week later al weer in de collegebanken. Ze besloot geen chirurg, maar professioneel triatleet te willen worden. Op 13 oktober werd ze in Hawaii zestiende tijdens het WK Ironman. En misschien denkt u nu: zestiende maar? 

Els werd geen Europees kampioen en Young Talent van het jaar, zoals SkateKeet. Els is ook niet de snelste vrouw op de fiets ooit, want dat was Rosa Bas afgelopen zomer een aantal dagen. En Els werd niet, zoals Ilias Ennahachi, wereldkampioen in de One Championship, de Champions League van het kickboksen. Els ontdekte haar talent, deed er iets moois mee en inspireerde ons met haar bijzondere verhaal. Ze zei in een interview in het AD/UN - ik citeer: "Als triatleet kan ik mensen misschien beter helpen dan als chirurg."
 
Vier dagen na Els’ wereldprestatie op Hawaii ontmoette ik aan de Amsterdamsestraatweg bij toeval Henny Boekhout. Henny - een vriendelijke zeventigplusser - vertelde mij dat hij zijn vrouw Gerda had verloren. 3 maanden voor hun vijftigste trouwdag … Het verdriet om zijn Gerda was onbeschrijflijk. Gerda was de liefde van zijn leven. Henny stond - zo zei hij - 'aan de rand van de afgrond'. Maar … Henny kreeg hulp van Joske, van de stichting Humanitas. Zij haalde Henny uit de put, hielp hem met het verwerken van zijn verdriet. Henny mist zijn Gerda nog iedere dag, maar dankzij hulp van anderen gaat het ietsje beter met hem. Henny stuurde me laatst een mooie brief. "Uiteindelijk zal het zonnetje weer gaan schijnen…", schreef hij.
 
Ook voor Rebecca Gerrits en Gioia Bosma was 2019 een jaar met ups en downs. Het is het verhaal van 2 vriendinnen die in een supermarkt werkten, maar liever eigen baas wilden zijn. Dus namen ze in april in Zuilen een bloemenzaak over. Met een hypotheek en kleine kinderen is dat best een gok ... Zeker voor Gioia, want die had nul-komma-nul ervaring met bloemen. Uitproberen, aanpoten en accepteren dat je in het begin weinig omzet draait. En dat je auto stuk gaat … Maar Rebecca en Gioia bleven er ondanks de stroeve start in geloven. Sleepten elkaar door de moeilijke momenten. Was laatst opnieuw in de bloemenzaak. Trof er 2 vrolijke vriendinnen, die alle reden hadden om blij te zijn. Want: steeds meer klanten in hun winkel … De bloemen vliegen de winkel uit … En: klanten komen terug …

Ook Erik Persoon is een man met een verhaal. Erik woont in de Pelikaanstraat, in de volgens mij vaak gezellige Watervogelbuurt. In september dreigde de Nationale Burendag in de Pelikaanstraat voor het eerst in 10 jaar niet door te zullen gaan. Dat wilde Erik niet laten gebeuren en hij organiseerde daarom een feest voor zijn straat: de Pelikaan Pride. Het moest een knipoog naar de Canal Pride worden. Uit heel het land kreeg Erik hulp en op 28 september was de Pelikaanstraat - mocht er getuige van zijn - de vrolijkste en letterlijk de kleurrijkste straat van Nederland.

Erik wilde niets anders dan met zijn buren genieten van een aardige dag. En Erik kon wel een oppepper gebruiken … Ook van hem kreeg ik een brief. Schrok er een beetje van … Want hij schreef dat hij afgelopen zomer een hiv-infectie had opgelopen. Zijn wereld stortte in. Hij was bang. Kon en wilde zijn geheim met niemand delen. Maar de Pelikaan Pride maakte iets in hem los. Hij had iets georganiseerd en met hulp van veel anderen werd het een doorslaand succes. Het regende complimenten en dat gaf hem zelfvertrouwen én kracht. En … hiv is voor Erik geen taboe meer, iedereen mag het weten.
 
4 bijzondere verhalen van Els, Henny, Rebecca en Gioia en Erik, die ondanks tegenslagen in hun leven - groot en klein - het leven weer zagen zitten. De kracht en een helpende hand vonden om door te gaan.
 
En er gebeurde in 2019 meer in Utrecht: de Uithoflijn ging - eindelijk - rijden. Volgens de dienstregeling vertrekt de laatste lijn 22 vanavond om 21:36 uur bij halte Galgenwaard - dan weet u dat … Het Stadhuis, het politieke hart van Utrecht, het huis van onze 45 gemeenteraadsleden en de Griffie, ging na een grondige restauratie weer open - aan allebei de kanten. De voorkant is terug. Utrecht kreeg een Stadhuisplein. De roeiers van Triton wonnen eindelijk na 52 jaar de Varsity. Er waren bijzondere archeologische vondsten in Leidsche Rijn en het Zocherpark. De Koning opende de wereldpremière van WeDriveSolar. Sportpark Thorbeckepark werd Sportpark Wesley Sneijder. Een beeldige blauwwitte plastic walvis lag voor TivoliVredenburg. Anuar gaf een Ramadan-conference. 'Outsider art' kunstenaar Derk Wessels zat 25 jaar in het vak. En, Utrecht eindigde in de top 3 van de verkiezing European City of the Year.

En er waren opvallende jubilarissen: het Diakonessenhuis (175 jaar), Italo de Lorenzo (80 jaar), de Kathedrale Koorschool (60 jaar), GrootWinkelCentrum (ShoppingCenter) Overvecht (50 jaar), Douwe Egberts, Woningbouwvereniging Utrecht, de Utrechtse Schoolvereniging, USV Elinkwijk (alle vier 100 jaar).
 
Uit het Streken- en Steden- Merkenonderzoek (met UU ontwikkeld) blijkt dat wij – ik citeer - "redelijk trots" zijn op onze stad. We zijn tevreden over de bereikbaarheid, de stedelijke architectuur (ook aan een ingepakte Dom kunnen we wennen) en het culturele aanbod. En de economie, zijn we daar tevreden over? Economisch staat de stad er goed voor. Onze Europese concurrentiepositie is op Champions League-niveau: samen met Londen, na Stockholm, de meest concurrerende regio in de Europese Unie.
 
Alle reden om vol vertrouwen verder te bouwen aan gezond en stedelijk leven voor iedereen. Optimistisch, maar niet euforisch … Utrecht merkt dat het op sommige plekken schuurt. Als VNG-voorzitter weet ik dat dat voor veel van de 355 gemeenten geldt. Denk aan de woningmarkt. In Utrecht is de woningmarkt nog steeds oververhit. Ook in onze regio blijft het lastig betaalbare woonruimte te vinden. Ondanks dat houden we er oog voor onderdak te blijven bieden aan starters, studenten, mensen met een smalle beurs en kwetsbaren. Dat doen we samen met bijvoorbeeld de zorginstellingen, marktpartijen en de woningcorporaties. We hebben er echt alle partners hard bij nodig.
 
Dat geldt ook voor onze veiligheid. Alle lof weer voor onze politievrouwen en -mannen, de mensen van de brandweer, het verplegend personeel, de VTH'ers en de vrijwilligers die (allemaal) paraat stonden tijdens de jaarwisseling en uitmuntend werk verrichtten. Onder helaas soms barre omstandigheden.

Ook de rest van dit jaar zijn ze onmisbaar. Bij ongevallen, burenruzies, vandalisme, demonstraties en terreurdreiging. Maar ook in de strijd tegen ondermijnende drugscriminaliteit. Die heeft de volle aandacht van al onze veiligheidpartners. We moeten met elkaar de handen ineen slaan. Ook in Utrecht. We zien - helaas - de ontwrichtende effecten van de drugscriminaliteit ook in onze wijken. We zien jongeren die moeilijk bestand zijn tegen de verleidingen van het snelle drugsgeld, soms in gezinnen die al moeilijk kunnen rondkomen. We moeten de krachten bundelen om dit een halt toe te roepen. Niet alleen door zichtbaar mensen boete te laten doen voor gepleegde misdrijven, maar ook door in de wijken netwerken aan te boren die samen met de overheid jongeren weerbaarder maken tegen deze verleidingen. En deze jongeren helpen om een alternatief te vinden voor geld verdienen met criminaliteit, hoe klein en onschuldig dat laatste aan het begin ook lijkt. Krachten bundelen, elkaar aandacht geven, moeite doen voor elkaar, dingen durven benoemen die je ziet en waar je je zorgen over maakt, daar begint het mee. Oftewel: je hand uitreiken ... Ik zei het eerder al: als je valt, is het aardig als iemand je helpt op staan. Zo dat je weer door kunt gaan…

Ook Els, Henny, Erik en de meiden van de bloemenzaak  hadden soms een helpende hand nodig … U, ik, wij allemaal … we kunnen het niet alleen… In deze voetbaltempel durf ik de vergelijking daarom te maken: samen leven in een stad is teamsport. Want een succesvol voetbalteam is niet alleen die veel scorende spits of een doelman met spectaculaire reddingen … Het zijn ook de hardwerkende verdedigers – de waterdragers: onopvallend, maar effectief. De wisselspelers, de coach, de assistent-trainers, de medische begeleiders, de talloze vrijwilligers - iedereen. Samenleven is teamsport.
 
En een aantal Utrechters en Utrechtse organisaties is kampioen in het helpen van anderen. Met je Hart (dat ontmoetingen voor eenzame ouderen organiseert) en Taal Doet Meer kregen in 2019 een (welverdiend) Appeltje van Oranje voor hun werk. Dominee Netty de Jong maakte de Domkerk tot een ontmoetingsplaats voor iedereen, ook voor daklozen, mensen met een beperking en eenzamen. Ton Jochems hielp duizenden studenten in Utrecht aan een kamer. Carla van Rest van sportvereniging Ladyfit liet Utrechtse vrouwen lekker samen sporten. En 'Meneer Chami' bleef stadsmaker in Overvecht. Voor een klein bedrag lapt hij kapotte fietsen op voor buurtbewoners die het niet breed hebben. En hij houdt in de buurt een oogje in het zeil. Allemaal mensen, en vele anderen, die op hun eigen manier onze stad een klein beetje mooier maakten.  
 
Naast een stukje mooier, werd Utrecht in 2019 ook een beetje leger … We namen - helaas - afscheid van veel Utrechters, onder wie de oud-gemeenteraadsleden Anny Koenders-Van der Hurk, Xander van Asperen, Rinus van Reenen, Machteld Versnel. Oud-wethouder Wil Velders. Oud-burgemeester van Vleuten-De Meern Jan Westra. Ries de Winter van De (nieuwe) Dikke Dries. 'Moeder van Overvecht' Nelleke Wuurman. Oud-minister Ella Vogelaar. En Humphrey Mijnals, eerste voetballer van Surinaamse afkomst in Oranje en speler van Elinkwijk en DOS.
 
Beste mensen,
 
De start van een nieuw jaar nodigt uit tot reflectie. 2019 zette ons met beide benen op de grond: de erkenning dat ongeluk, tegenslag en verdriet erbij horen in ons leven. Net als plezier trouwens, gelukkig maar … Laten we in dit verlengde ook het komend jaar kijken hoe hoog we de lat leggen: voor onszelf, voor onze naasten, voor onze stad en de regio. Je ontwikkelen is geweldig, je als een razende ontwikkelen is niet nodig en ongezond ... De erkenning dat tegenslag er ook mag zijn, kan ons wellicht iets van ontspanning geven in ons samenleven in de stad. Zijne Majesteit de Koning verwoordde het treffend in zijn Kersttoespraak: "Trek het je niet aan als het eens tegenzit. Geef jezelf wat ruimte. Het is oké."
Het is oké … zeker als er aardige mensen in je omgeving zijn die je helpen op te staan als je bent gevallen, zou ik daaraan willen toevoegen ...
 
Welkom in een nieuw decennium … Welkom in 'twintig-twintig' … Op voorhand een bijzonder jaar - waarin hopelijk de vrolijke momenten de overhand hebben: vanaf september is 'de Singel' weer rond … Gaat de bieb aan de Neude open ... In augustus start in Utrecht de 75e editie van de Vuelta. We zijn de eerste stad ter wereld die alle 3 de grote wielerrondes in huis heeft gehaald. Het peloton gaat door de stad, de provincie, de Bilt, Amersfoort en over de Heuvelrug. Vamos …

En verder: het 40e Nederlands Film Festival. De 50e Vakantiebeurs. De 70e Singelloop. 75 jaar bevrijding. En … een halve eeuw FC Utrecht - met mooie successen, ik hoop het van harte. Het EK voetbal, met Oranje … De Olympische Spelen in Tokyo. Misschien skate onze Keet wel naar een plak …

Ik rond af. Ja echt. En dan heb ik het niet eens over seniorenburgemeester Corrie Huiding, Claudia de Breij en het Songfestival gehad ... We luiden zo meteen het nieuwe jaar in, zoals wij dat alleen in Utrecht kunnen. U zag ze al staan, de dames van The Tobin Singing Society. Zij zetten over enkele momenten 'Utereg me stadsie' in. Samen gaan we dan zingend het nieuwe jaar in. Even aan elkaar - en iedereen die het wil horen - laten weten hoe fijn het is om in de allermooiste stad van Nederland te wonen. We verklaren onze stad de liefde - in slechte en in goede tijden. Koester het oude, zet je hart open voor het nieuwe.  
 
Vind het een eer om de komende 6 jaar opnieuw uw burgemeester te mogen zijn. En ik heb er erg veel zin in. Namens de gemeenteraad, het college, al onze medewerkers en Simone wens ik u een goed, gezond en gelukkig 2020 toe.

         
Foto's: Ton van den Berg