Kiek op Utrecht - 4 mei op het Domplein

Deze kiek is gemaakt op: donderdag 4 mei 2023, 20.07 uur

Door: Angeliek de Jonge in opdracht van het Utrechts Comité 4 mei-herdenking

Waar? Domplein.

Want? Naar schatting vierduizend Utrechters waren hier 2 minuten stil ter nagedachtenis aan alle gevallenen sinds het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog, en in oorlogssituatie en bij vredesmissies daarna. 

Burgemeester Sharon Dijksma stond in haar toespraak uitgebreid stil bij de jodenvervolging aan de hand van een foto die arts en fotograaf Nico Jesse in 1942 in opdracht van de Utrechtse gemeentearchivaris maakte. Jesse maakte de foto’s om het dagelijks leven in de Tweede Wereldoorlog vast te leggen. Want, stel dat de stad gebombardeerd zou worden, dan wisten we nog wel hoe Utrecht er daarvoor uit zag. 

Deze specifieke foto (*) toont op het eerste gezicht een zonnige zaterdagochtend op het Janskerkhof. Tot de blik valt op een meisje onderin beeld. Ze heeft een jodenster op. Dat was verplicht vanaf 3 mei 1942. Dijksma: ,,We weten niet waarnaar ze op weg is. We weten niet hoe ze zich voelt. Maar een ding weten we wel: ze is ten dode opgeschreven.’’

(*) Op de mobiele telefoon moet u even op het kruisje klikken naast 'Gegevens' om de informatie weg te halen en de foto te zien.

Bij de Utrechtse burgemeester borrelden veel vragen op, over toen en ook nu. ,,Wat zou jij voelen, daar op het Janskerkhof? Wat zou u denken? Wat zou ik doen? We weten niet hoe het dit meisje is vergaan. Maar we weten wel dat 100.000 Nederlandse joden de holocaust niet hebben overleefd. Niet te bevatten cijfers en achter elk cijfer schuilt een mens, zoals dit meisje. We moeten hen blijven zien. Juist nu de kennis over deze enorme misdaad tegen de menselijkheid lijkt weg te zakken.”

Historisch-onderzoekers Victor Frederik en Jim Terlingen, die eerder een ander joods meisje op een foto van Jesse konden identificeren, hebben de afgelopen week op verzoek van de gemeente gepoogd ook dit meisje te herkennen, maar dit is (nog) niet gelukt.

Burgemeester Sharon Dijksma stond ook stil bij de oorlog in Oekraïne, waar zij twee weken geleden een bezoek bracht aan de hoofdstad Kyiv waar nu mensen onschuldig sterven. ,,Onze Oekraïense vrienden leven al meer dan een jaar in onrecht en onvrijheid. Hun moed en standvastigheid zijn een groot voorbeeld voor ons.”

Sharon Dijksma legde na haar toespraak samen met Rietje de Haan-Kooistra de krans namens de gemeente, de burgerij en het voormalig verzet. Rietje Kooistra (82) is de dochter van de Utrechtse verzetsdeelnemers Wopke en Heiltje Kooistra. Zij verborgen in WOII acht joodse onderduikers in hun huis in de Rivierenwijk. Kooistra geeft nog wekelijks gastlessen op scholen om het verhaal over het verzet van haar ouders en de onderduik te vertellen, zodat ook onze kinderen het niet vergeten.

Tijdens het leggen van deze krans werd een man in het publiek onwel, hetgeen tot enige consternatie leidde. De EHBO was snel ter plaatse en kreeg de man weer op de been. 

Aansluitend aan de Dodenherdenking vond in de Domkerk de theatervertelling 'Mijn Onderduik' plaats, geschreven en opgevoerd door Peter en Ruben Hein. Peter Hein (1939) zat in de Tweede Wereldoorlog los van zijn ouders ondergedoken op verschillende plekken. Het tekende zijn leven en hij schreef er meerdere boeken over.

Samen met zijn zoon, componist, zanger en pianist Ruben, maakte Hein op verzoek van het Utrechts Comité 4 Mei-Herdenking 'Mijn Onderduik'. De Domkerk zat vol. De toeschouwers kregen een indringend waargebeurd verhaal voorgeschoteld rond de thema's ontsnappingen, verraad en wanhoop.