Toen de lokken van vrouwen die met de bezetter gingen op de stoep vielen in de meidagen van ’45, juichte een massa mensen. Wat ging er in de hoofden van deze mensen om? Uit een veertigtal verhalen die de basis vormen voor een expositie in het Nederlands Volksbuurtmuseum, blijkt dat zij zich vaker machteloos voelden dan dat zij ervan genoten.

Het volksgericht tegen ‘moffenmeiden’ roept ook in 2016 nog vragen op over individueel gedrag bij uitbarstingen van volkswoede. 

Sommige mensen juichten enthousiast, anderen schuifelden ongemakkelijk heen en weer, weer anderen zagen de lokken van hun eigen moeder op de stoep vallen. De expositie Geknipt voor de vijand - ‘moffenmeiden’ door de ogen van de omstanders, die in het Volksbuurtmuseum te zien is, vertelt de verhalen van de omstanders van toen. Hoe kijken zij terug op deze geschiedenis? 

‘Moffenmeiden’ werden niet alleen gezien als hoeren, maar ook als landverraders. Maar hoe slecht waren ze eigenlijk? Soms ging het om regelrechte collaboratie. Maar andere vrouwen gingen met de bezetter om om de familie eten te geven, weer anderen om te spioneren. En ook zij werden na de bezetting kaalgeschoren. De expositie roept dan ook spannende vragen op over de rol van de omstander. 

De expositie is een initiatief van de Utrechtse historica en journaliste Rianne Oosterom. De afgelopen drie jaar verzamelde zij bijna veertig verhalen van mensen die - soms tegen wil en dank - toeschouwer waren van dit fenomeen. Het volksgericht tegen ‘moffenmeiden’ bleek bij deze ooggetuigen vaak diepe sporen te hebben nagelaten – het leerde ze iets over hoe de mens werkt. 

Het Nederlands Volksbuurtmuseum besloot aan deze verhalen een podium te geven. Het thema ‘volksgericht’ is namelijk nog steeds relevant: volkswoede en massahysterie ontstaan tegenwoordig snel in de digitale omgeving en daarbuiten. De dilemma’s van omstanders zeventig jaar geleden zijn nog steeds actueel. Want wie is verantwoordelijk als iemand wordt belaagd? Doen we mee, verzetten we ons, of houden we ons gedeisd? 

Op verschillende openbare plaatsen in Nederland, zoals musea en bibliotheken, zal de komende periode een beknopte versie van de Utrechtse expositie te zien zijn. Bij de tentoonstelling is een lespakket samengesteld voor de onderbouw van havo en vwo. Daarin wordt de geschiedenis van ‘moffenmeiden’ verbonden aan hedendaags groepsgedrag. 

‘Geknipt voor de vijand’ is te zien tot en met zondag 21 augustus 2016. Het Nederlands Volksbuurtmuseum ligt in het roemruchte Wijk C in Utrecht, vlakbij station Utrecht Centraal. Adres: Waterstraat 27 – 29 Utrecht. Openingstijden: di t/m zo van 11.00 tot 15.00 en de 1e 2e en 3e zaterdagen van de maand van 11.00 tot 17.00 uur. Gesloten op feestdagen en de 4e en 5e zaterdagen van de maand. 

Meer informatie over het Nederlands Volksbuurtmuseum en de expositie ‘Geknipt voor de vijand’: www.volksbuurtmuseum.nl of www.gekniptvoordevijand.nl