Jannes van Roermund - Utrechtse daklozen zijn te rijk. Dat stelt het stadsbestuur, dat bijval krijgt van het Leger des Heils. De ‘hoge’ uitkering zou het zwerversbestaan te aantrekkelijk maken voor een vervolgstap. Volgens tegenstanders is dat beeld de wereld op z'n kop. Wat is waar? Nieuws030 sprak met insiders.

Henk is drieënvijftig jaar oud en heeft sinds kort weer een woning – een klein wonder. Als vijftienjarige koos hij voor het zwerversbestaan en raakte verslaafd aan heroïne. Een paar jaar later arresteerde de politie hem bij een bankoverval. “Ik kon kiezen: afkicken of de bajes. Toen heb ik de knop omgezet. Gelukkig maar, want anders was ik er niet meer geweest.”

Dakloos
Ook zonder heroïne is Henk lang dakloos geweest. Zo sliep hij twee jaar geleden nog bij de nachtopvang in Lombok waar hij nu vrijwilliger is. In de eetruimte vertelt hij over zijn leven, dat met bloed, zweet en tranen is verbeterd. Volgens Henk is het lastiger om uit de dakloosheid te komen, dan erin te zitten. “Je hebt eigenlijk een luizenleventje. Wie het slim speelt, kan veel overhouden.”
Zolang er geen beslag wordt gelegd op een deel van de uitkering, krijgen daklozen 710 euro per maand. Een ‘normale’ uitkering bedraagt 904 euro. Van die tweehonderd euro extra moeten alle vaste lasten betaald worden. Zonder woning ben je dus voordeliger uit. Volgens de gemeente wordt voor daklozen ook de nachtopvang betaald. “Je krijgt hier bed, bad en brood en hoeft dus alleen avondeten te kopen. Daarom vinden veel mensen het wel prima zo”, zegt Henk, die zelf overigens een WW-uitkering krijgt.

Alternatief
Wie wel uit de daklozenwereld wil ontsnappen, kan zich inschrijven voor een traject met begeleid wonen. De Laagdrempelige Opvang van het Leger des Heils is een voorbeeld daarvan. Daklozen betalen daar zo’n vijfhonderd euro per maand en mogen de rest van hun uitkering niet uitgeven, want de stichting neemt het geldbeheer over. Ze krijgen slechts zak- en kleedgeld.
Het inleveren van geld is een grote drempel. Dat blijkt uit gesprekken met daklozen in het Catharijnehuis, waar ze overdag worden opgevangen. Sisi drinkt uit zijn theeglas. Hij is vijfentwintig jaar dakloos en niet van plan om dat te veranderen: “Je geeft alles af en krijgt niks terug.” Een andere vijftiger neemt het voor hen op. “Je geeft inderdaad alle controle uit handen, en vaak word je behandeld alsof je dom bent”, zegt Gino, die wel in een opvang verblijft.
Iets verderop zit Mohammed, een jongen van zo’n vijfentwintig jaar. Ook hij weigert een opvang. “Ik wil niet continu in de gaten worden gehouden. Op straat ben je vrij.” Net als Sisi erkent Mohammed een wietverslaving te hebben. “Dat is mijn grootste probleem.”

Overtuigen
Het zijn precies deze mensen die de gemeente uit de dakloosheid wil halen. Maatschappelijk werkers moeten daarvoor zorgen. “Wij moeten ze overtuigen dat zo’n instelling toch beter is”, zegt Corrie van der Heide. “Maar niet iedereen kijkt verder dan z’n neus lang is.” Moussa, een Marokkaanse dertiger, doet dat wel. Vorig jaar verloor hij zijn werk en bouwde een huurachterstand op. Sinds een week is hij dakloos.“Ik heb er genoeg van, dit is geen leven.” Moussa gaat zich aanmelden bij een opvang met begeleid wonen. “Het is duur ja, maar je moet wat. Ik wil vechten voor een nieuw leven. En ze doen wel alles voor je”, zegt hij.

Leger des Heils
In een groot pand aan de Nieuwegracht zit de opvang van het Leger des Heils, waar sommige zwervers zo tegenaan hikken. We spreken met Hans, die als dakloze over de hele wereld zwierf. Hij fronst z’n wenkbrauwen bij het horen van de kritiek. “Ze moeten niet zo klagen. Daklozen in Nederland zijn verwend.”
Volgens Hans zou iedereen blij moeten zijn met de kans die hen geboden wordt. “Het kost vijfhonderd euro, maar alles is voorzien. Dat anderen niet geholpen willen worden, ligt aan henzelf.”

Oplossing
De gemeente wil dat alle daklozen het voorbeeld van Hans volgen. Het college van B en W stelde vorige week voor om de uitkering van daklozen te korten. Dat zou een extra prikkel geven. De gemeenteraad hield het plan tegen. “Een belachelijk idee, dat op niets gebaseerd is”, zegt Hilde Koelmans (SP).
Meer raadsleden klaagden over de flinterdunne onderbouwing van het college. Maarten van Ooijen (ChristenUnie) weigerde een oordeel te vellen over de kwestie. “Het plan was op niks gebaseerd. Er was geen berekening, het was puur nattevingerwerk. Daardoor ontstond een feitloze discussie. Links was tegen en rechts was voor, maar niemand weet echt hoe het zit.”
De daklozen zelf weten dat maar al te goed. Als het aan Henk ligt, wordt de uitkering lager. “Er zijn arme gezinnen die het veel harder nodig hebben”, stelt hij. Hans is het daarmee eens: “Het leven op straat is echt niet zo duur.”
In het Catharijnehuis wordt daar anders over gedacht. Er is geen dakloze te vinden die met een lagere uitkering eieren voor z’n geld kiest. “Natuurlijk zou ik dat niet doen”, lacht Sisi die mogelijkheid weg.

Buitenstaandersvisie
Medewerkers noemen de redenatie van het gemeentebestuur een buitenstaandersvisie. Minder geld is geen prikkel, weten zij. Ook Corrie van der Heide betwijfelt het nut van zo’n maatregel. “Het is te makkelijk gedacht. Korten op geld gaat niets uithalen. Je moet ze proberen te verleiden om hulp te zoeken. Dat is veel zinniger.”

@jannesvanroermu