De zoekgeraakte ‘BOL van NOL’ nu te zien bij KuuB

Door Walter van Tiel - Voor iedereen is het nu te zien en te beleven: het kunstwerk ‘Besloten Ruimtelijkheid’ van de Utrechtse beeldend kunstenaar Nol Manten ( 1944-1991).

Na vele omzwervingen is het kunstwerk weer terug in Utrecht. In 1983 maakte Manten het en al gauw heette het ‘BOL van NOL’ vanwege de curieuze vorm. In een houten bol met een doorsnede van ongeveer anderhalve meter, die draait boven een tandartsstoel, is door Manten een surrealistisch panoramisch rivierenlandschap geschilderd. De bol draait langzaam rond en de koptelefoon laat ‘De Vier Jaargetijden’ van Vivaldi horen.

Anders dan bij een realistisch panorama, waar je langs wandelt, word je gedwongen de surrealistische natuur te beleven. Een unieke ervaring is nu dus weer in Utrecht want jarenlang is de ‘Bol van Nol’ zoek geweest en heeft gebivakkeerd tussen diverse museale depots.

In 2014 ontdekte Jos te Water Mulder van de Stichting Onterfd Goed de bol in een opslagplaats in Den Bosch met als weinig romantische naam op het etiket ‘de tandartsstoel’. Door de restauratie, die mogelijk werd door een financiële injectie van de Stichting Dirkje Kuik en KuuB Ruimte voor Kunst en Cultuur in Utrecht, is de bol weer terug waar die eigenlijk hoort; Utrecht. Tot en met 11 september is de ‘BOL van NOL’ te ervaren van 13.00 uur tot 18.00 uur bij KuuB, Pieterstraat 3 in Utrecht.

Nol Manten was autodidactisch schilder en deed zijn vakbekwaamheid op als huis- en decorschilder en later als anatomisch tekenaar. Zijn tekeningen werden gedrukt als lesmateriaal voor medisch studenten. Toen hij echter de opdracht kreeg lichaamsfragmenten te schetsen van de professor, waarvoor hij jaren gewerkt had, werd hem dat te veel en nam hij de stap naar het autonoom kunstenaarschap.

Hij trouwde zijn Loes en vestigde zich aan de Springweg, waar hij een atelier op zolder inrichtte. Loes ging werken om een regelmatig inkomen te garanderen en Nol vatte zijn artistieke werk op als een baan. Als ’s ochtends dochters Nicole en Barbara naar school waren gebracht, pakte hij rond negen uur zijn spullen en ging aan het werk tot het einde van de dag en zorgde dan voor de gezinsmaaltijd. Alhoewel hij als fijnschilder werkte in de stijl van het in Utrecht bekende surrealisme wilde hij niet in een hokje gepropt worden en noemde zijn stijl het Nollisme. Werken van Nol Manten zijn terechtgekomen in vele collecties van musea en particulieren.

De ‘BOL van NOL’ is dus, 25 jaar na het overlijden van Nol Manten, terug in Utrecht en tot en met 11 september te bewonderen bij KuuB. En daarna? Nu is nog niet duidelijk waar het unieke kunstwerk daarna naar toe zal gaan. Jaap Roell, KuuB: “We zijn op zoek naar een mooie plek in Utrecht om de ‘BOL van NOL’ voor langere tijd een ‘thuis’ te geven. Dat kan zijn bij een bedrijf of instelling bijvoorbeeld in de hal. In ieder geval moeten we er voor zorgen dat dit fraaie Utrechtse kunstwerk nooit meer zoekraakt. Er is vast wel iemand die een fantastische plek beschikbaar heeft. We rekenen er op dat dat gaat lukken”.