Broers Saftleven als nieuwe aanwinst Archief

Twee 17e-eeuwse tekeningen is Het Utrechts Archief afgelopen jaar rijker geworden. Ze werden gekocht op veilingen en betreffen het originele werk van de broers Herman en Cornelis Saftleven. Van Herman (1609-1685) bezit Het Utrechts Archief meer dan 100 tekeningen, van Cornelis (1607-1681) is dit de eerste.

De twee tekeningen met afbeeldingen van Utrecht in de 17e eeuw werden donderdag gepresenteerd aan de pers als opmaat naar de expositie De Getekende Stad die vanaf 14 oktober voor het publiek te zien is in de tentoonstellingsruimte van Het Utrechts Archief aan de Hamburgerstraat.

Herman Saftleven leefde lange tijd in Utrecht (en stierf er ook) en maakte in die tijd meer dan 200 tekeningen van Utrecht en de omgeving. Zijn tekeningen van de ingestorte Domkerk werden in 1682 al aangekocht door de gemeente Utrecht en vormden daaarmee het begin van de beeldcollectie die Het Utrechts Archief beheert.

Het werk dat nu van Herman is aangekocht dook eind vorig jaar op in Berlijn. De tekening was bekend maar rijksarchivaris Kaj van Vliet vertelde dat het zeer zeldzaam is dat zo'n tekening nog vrij komt. De laatste keer dat er een Saftleven werd aangekocht is 20 jaar geleden.

Op de tekening, gedateerd circa 1651, is de zuidelijke omwalling van de stad te zien, bij bolwerk Manenburg en een middeleeuwse muur die richting Zonnenburg loopt. De torenspits is die van de kapel van de Servaasabijdij die in de 18e eeuw is gesloopt.

De tekening van Cornelis Saftleven is in ongeveer dezelfde omgeving gesitueerd, ook daarop is in de verte de spits van de kapel van de Servaasabdij te zien, maar centraal staat hier de achterzijde van het Agnietenklooster met links het koor van de Nicolaikerk. Naar huidige omstandigheden zou Cornelis nu in de tuin van het Centraal Museum hebben gestaan.

De tekening van Cornelis komt uit een Franse collectie waar gedacht werd dat het een Franse tekening zou zijn. Maar bij nader onderzoek in Nederland werd het monogram herkend als dat van Cornelis Saftleven en herkenden experts de locatie.

Van Vliet vermoed dat Cornelis ergens tussen 1650 en 1600 de tekening maakte. "Van hem zijn maar een paar Utrechtse tekeningen bekend. Hij werkte meer in zijn geboorteplaats Rotterdam. Deze tekening is misschien gemaakt tijdens een bezoek van Cornelis aan zijn broer. Je ziet op de tekening twee figuren en zou een van hen misschien zijn broer Herman met zijn bekende hoed kunnen zijn?"

Goed te zien aan de tekeningen is dat de broers eenzelfde stijl van tekenen hadden. Ze leerden het vak van hun vader die eerst in Antwerpen werkte en later naar Rotterdam verhuisde waar Cornelis en Herman werden geboren.

Beide tekeningen krijgen op de expositie De Getekende Stad naast talloze andere originele prenten en tekeningen van Utrecht een mooie plek. Ook staan de nieuwe aanwinsten, die werden aangekocht met hulp van de Vrienden van Het Utrechts Archief, in de nieuwe uitgave van het boek De getekende stad, Utrecht in oude tekeningen 1550-1900 dat tegelijk met de expositie verschijnt.