Door Jim Terlingen - Voor Frans Halsstraat 19 in Utrecht-Oost zijn vrijdag om 14.30 uur twee struikelstenen geplaatst. Prof. Hermann Jacques Jordan (1877-1943) en zijn vrouw Nanette Jordan-van Witsen (1871-1959) woonden hier.

De struikelsteenplaatsing gebeurde tijdens een symposium van de Utrechtse universiteit: In- en exclusie aan de Universiteit Utrecht.
  

Foto: JT

Voor wie kwamen er steentjes?
Zoöloog, dierfysioloog en pedagoog Hermann Jordan werd op 9 juli 1877 geboren als Duitser, zoon van een joodse moeder en een niet-joodse vader. Jordan huwde in 1902 in Rotterdam met de joods-Nederlandse Nanette van Witsen. Het echtpaar kreeg twee zonen. In 1914 verhuisde de familie Jordan naar Utrecht.

Over Hermann is veel meer bekend dan van Nanette.

Hermann werd in 1915 bijzonder en later gewoon hoogleraar in de vergelijkende fysiologie der dieren aan de Rijksuniversiteit Utrecht. Hij wordt beschouwd als een van de grondleggers van deze tak van wetenschap. Hij verrichtte baanbrekend onderzoek en publiceerde tal van boeken op zijn vakgebied. Ook in andere landen kreeg hij erkenning voor zijn werk.

Hermann had “veel interesse voor klassieke muziek en schilderijen en is een liefhebber van buitensport in het algemeen, hetgeen onder meer blijkt uit zijn voorzitterschap van de Nederlandse Toeristen Kampeerclub” (citaat uit: ‘Persoonlijkheden in het Koninkrijk der Nederlanden in woord en beeld (1938)’).

Prof. Jordan had grote belangstelling voor pedagogiek, schreef een leerboek voor de middelbare school en was binnen de Nederlandse Montessori Vereniging voorzitter van een studiecommissie voor het montessori-onderwijs. Hij werd in 1939 genaturaliseerd tot Nederlander.

Oorlog
Jordan werd in november 1940 samen met alle joodse hoogleraren op non-actief gesteld. Hij kwam in 1941 in de problemen door een onvolledig ingevulde afstammingsverklaring: hij wist niet tot welke kerkgenootschappen zijn (groot-)ouders hadden behoord, met andere woorden in hoeverre hij joods of niet-joods was.

De secretaris-generaal voor het onderwijs nam aan, in afwachting van nader onderzoek, dat Jordan joods was. Op 1 april 1943 werd hij ontslagen, terwijl het onderzoek nog gaande was. Maar Jordan wachtte het resultaat daarvan niet meer af. Met zijn vrouw dook hij onder in Wageningen, waar hij op 21 september 1943, 66 jaar oud, aan een hersenbloeding overleed. Hij werd daar begraven met hulp van het verzet. Na de oorlog is hij in Wageningen herbegraven. 

In Tuindorp is de professor Jordanlaan naar hem genoemd.

Zijn zoon Herman Julius, van 1930 tot 1943 docent biologie aan het Montessori Lyceum in Amsterdam, stichtte in 1945 een Montessori Lyceum met internaat in Zeist (het latere Herman Jordanlyceum).

Nanette van Witsen overleed in 1959 en werd eveneens begraven in Wageningen. Struikelstenen zijn er voor alle vervolgden in de Tweede Wereldoorlog, ook voor overlevenden. Vandaar dat er ook voor Nanette een steentje kwam.

Op de Frans Halsstraat lagen tot vandaag al acht steentjes, zes voor nummer 44 en twee voor nummer 46.