Zuidhoek: Ik kon wel aardig tekenen

De magische terugtocht van Arne Zuidhoek 

Door Jeroen Wielaert

Op de Oudegracht stappen door een wonderlijke wereld, op een tijdreis met korte afstanden tussen Artis, Spanje en de diepzee. Het is een magische rondgang in De Toonkamer, langs de tekeningen en schilderijen van Arne Zuidhoek. Ruim zes decennia beslaat de overzichtstentoonstelling Terug naar de Toekomst. Voor de oudere liefhebbers is het een feest van herkenning, inclusief de poster voor A Flight to Lowland Paradise Two uit 1968.

Voor de opening van de expositie kijkt hij verbaasd naar wat er allemaal hangt. Nogal wat werk is nooit eerder vertoond, gaat terug naar zijn tijd op de Rijksacademie in Amsterdam. Arne Zuidhoek (83) is geboren in Amsterdam en verhuisde na vier maanden met zijn socialistische nest naar Utrecht. Als 18-jarige wilde hij naar zee, eerst als matroos op de koopvaardij en daarna bij de Marine.

Rondwandelend tussen zijn tekeningen vertelt hij: 'Wat ik wil benadrukken is dat ik toen ik uit de Marine kwam helemaal niks kon. Maar ik kon wel aardig tekenen.'

Graag noemt hij de twee kunstenaars die hem in Utrecht op weg hielpen. Schilder Huub Sluis en graficus, tekenaar en etser William Kuik, de latere schrijfster Dirkje Kuik. 'Dat was geinig. Hartstikke goeie leraren. Na een jaar zei William dat ik naar de Rijksacademie moest. Dat heb ik gedaan. Elke dag tekenen. Dat zijn uren! Dagen van negen uur, van maandag tot zaterdag, met een paar uur pauze. Een soort 48-urige werkweek.Na twee jaar dacht ik dat ik het wel kon.’

Hij wijst naar de modellen aan de ene muur, vrouwen in de mode van de vroege jaren zestig. 'Nog nooit eerder getoond.'

Net als die beesten aan de muur tegenover. Een pelikaan, een snoek, een ijsbeer. Stuk voor stuk getekend in Artis. 'Elke vrijdag gingen we daarheen met vellen papier onder onze arm. Daar moet je nu niet meer aan denken. Goed kijken was het parool. En dan tekenen “naar het leven”. Ik begrijp niet hoe we dat deden.'

Als jongen van de oceanen maakte hij van de scheepvaart en piraten zijn hoofdonderwerpen. Tal van boeiende facetten. In de jaren ‘70 voer hij met vrienden in een zeilschip rond over de Middellandse Zee, met betalende gasten.

Er kwam een uitnodiging om naar Amerika te komen. Eenmaal daar maakten de schepen plaats voor auto's. 'Daar in Yankenland heb ik een Cadillac gekocht met vinnen, uit de jaren '50. Toen ik klein was nooit gedacht een auto te kunnen bezitten, we fietsten in die tijd de garages af voor autofolders. Dat was al heel wat. Toen in die jaren de politiek besloot de lonen drastisch te verhogen, konden we allemaal een eigen auto kopen. Goed voor de eonomie.'

Kijk, die tekening met zo'n Amerikaanse slee uit de jaren ‘30, die naakte vrouw ernaast. 'Die auto kan ook een schip zijn. Waarom ik zoiets in mijn hoofd krijg, is me een raadsel. Het is fascinerend, die onderwerpen. Die vrouw zit erbij. Waarom ik het doe, ik kon het niet laten.'

De 80 voorbij was Zuidhoek wel te porren voor dit unieke overzicht. Het is twintig jaar na de afscheidstentoonstellingen, eerst in het Marinemuseum en daarna in Slot Zeist. En in 2019 in Galerie Kuub een tentoonstelling ter ere van de lessen van Dirkje Kuik.

Hij was toen wel klaar met tekenen, wilde meer gaan schrijven. Toch is hij weer begonnen, puur uit liefhebberij, hij kon het niet laten, tekenen en schilderen. Zo kwam hij tot de Maria Hemelvaart, die hoek daar. Ze komt uit zee, met een naakt achterwerk. 'Waarom niet, we waren er niet bij. Je weet niet wat God allemaal uitspookt.'

Op een andere prent vertoont Maria zich boven de Oudegracht, Domtoren op de achtergrond. 'Ik heb de Dom de spits gegeven waar toen geen geld voor was.'

Interessant onderwerp toch, vond hij. 'Ik was bezig met Maria, hoewel ik niet gelovig ben. Nou, ik ben wel goedgelovig, ik geloof iedereen. Het is een vreselijk mooi thema. Ik ben veel bezig geweest met originele godsdiensten. Mensen hebben altijd naar boven gekeken. Het is een raadsel. Wat is het leven? Daar komen we nooit achter. De maan – daar komt de wedergeboorte vandaan. Elke maand komt hij weer over de horizon geklauterd.'

Vlakbij hangen drie tekeningen uit zijn Spaanse tijd. De inspiratie was de Moorse bezetting van het land, zes eeuwen lang. Schitterend van detail, het beeld van de biddende mannen in de Mezquita, Córdoba. 'Islam betekent onderwerping en dat is wat ik hier teken.' Hij komt nog vier maanden per jaar in Spanje, is graag bij de optochten van de Semana Santa.

Dwars door de zaal gaat het naar de Sixties. Hij was destijds ook muziekrecensent voor Het Vrije Volk. Verrassend, de tekening van 4 januari 1967 met Cuby + Blizzards, het gelaat van Harry Muskee met lang haar prominent links, de band eromheen: Eelco Gelling, Hans Waterman, Willy Middel. Leuke herinnering: 'Ik was de eerste die Harry interviewde, voor Hitweek.'

Er hangt een selfie met lang haar. Daaronder het tasje van Staffhorst met de Rolling Stones erop – duizenden mensen kwamen er gevuld met platen de winkel uit. 'Om die reden was ik in Utrecht redelijk bekend.'

Dus hangt er ook het affiche van de tweede Flight, 28 en 29 december 1968 in de Margriethal. De naam van het festival in het geel, centraal in een soort wolk die met een SHOOM! Omhoog schiet en zich in een hemellichaam boort. Onder de wolk cirkels, bellen met totaal verschillende afbeeldingen.

Er gebeurt van alles op de festivalposter: zo is er een met Maria en het kindeke, begroet door drie heiligen en daarnaast, in Romeinse letters de naam van festivalorganisator Bunk Bessels. Daarnaast de rode motorkap van een Citroën Traction, Zuidhoek’s auto toen. Jimi Hendrix is afgebeeld boven een naakte danseres en dito zangeres. 'Jimi kwam niet,' weer Arne nog, 'en dat naakt, dat hoorde in die tijd. Allerlei dingen die zich afspelen. Met Maria kom je weer bij de Maria Hemelvaart.'

Zullen we naar het Wapperboek uit 1974? Daar is hij trots op. Verzinsels van Vader Wapper is een echte, Nederlandse graphic novel, uit 1974. De tekenaar gaat voor naar de andere zaal, de Wapperboekhoek. Er ligt een exemplaar onder voorbeeldtekeningen aan de muur. 'Wat bijzonder is aan het boek dat de teksten verdwijnen in tekeningen en voorstellingen en dan weer terug komen in tekst. Op de omslag ontbrak de titel en de auteur. Dat was valse bescheidenheid. Uitgeverij Spectrum vond het niet leuk. Die heeft toen een wikkel om de omslag bedacht met de titel erop.'

De gemeente Utrecht kende Zuidhoek vanwege de kwaliteit van het boek een stipendium toe. Het Centraal Museum zou een tentoonstelling over zijn werk verzorgen. 'Dat ging niet door omdat ik ook strips tekende. Een echte kunstenaar maakt geen strips, vond het museum, dan ben je geen intellectueel." Zuidhoek lacht. 'Nu is Nijntje goud voor het museum.'

Voor Wapper 2 tekende hij wel zijn gelaat op de omslag, langharig zoals hij toen was. Weer ontbreekt de auteursnaam. 'Ja, voor dit soort werk treed ik niet graag in de publiciteit. Dat is anders met de boeken op maritiem gebied. Met The Pirate Encyclopedia, in 2022, is een monument neergezet. Wereldwijd te koop. 7.000 namen met beknopte bio’s over 890 pagina’s.'

De Wapper-boeken doen ook denken aan de tekeningen van generatiegenoot Robert Crumb, de Amerikaanse underground tekenaar. 'Oh ja, die maakt prachtige tekeningen, barstensvol humor. Het zat in de buurt. Het was genieten van die man. Hij was wel een voorbeeld. Ik werkte destijds ook voor Gandalf, tijdschrift waarin veel kon. Dat is nu wel anders.' 
   

Terug naar de toekomst, expositie van het werk van kunstschilder en tekenaar Arne Zuidhoek. Te zien vanaf 13 t/m 30 november (woensdag t/m zondag van 12.00 tot 17.00 uur) in De Toonkamer (Oudegracht 341).