Zinderende Caravaggio-expositie in het Centraal Museum

Door Rob van der Hilst - Kunnen 17e-eeuwse schilderijen zinderen? Wie de tentoonstelling ‘Utrecht, Caravaggio en Europa’ in het Centraal Museum betreedt, ervaart dat wel alszodanig.

Door geraffineerde samenstelling, opstelling en belichting van zo’n tachtg schilderijen – die van heinde en verre afkomstig zijn en die in de Stallen naast elkaar hangend een soort gestolde parade vormen – wordt meteen duidelijk waarom de ‘explosieve’ schilderkunst van de Italiaanse meester Michelangelo Merisi da Caravaggio (1571 - 1610) tussen 1600-1630 horden jonge kunstenaars uit heel Europa naar Rome deed trekken.

Ook de Utrechtse jongens  Hendrick ter Brugghen, Gerard van Honthorst en Dirck van Baburen, wier werk prominent op de tentoonstelling aanwezig is.

Caravaggio en het caravaggisme, de naam van de navolgersbeweging dat uit het door adepten gekoesterde werk van de Maestro voortkwam, knalt de argeloze bezoeker bij het binnenkomen al meteen op het netvlies.

De schilderijen pakken wat betreft kleurendiversiteit, verhouding licht-donker en emotionele realistische beeldtaal – toentertijd een combinatie zonder weerga – elke bezoeker wel bij de strot.

Het voorlopige hoogtepunt van de tentoonstelling is Caravaggio’s eigen ‘de graflegging van Christus’ dat uit een Vaticaanse museum afkomstig is – vanaf medio-januari zal het zijn omgeruild voor Caravaggio’s spectaculaire, echt spookachtige Medusakop uit een particuliere collectie – is geflankeerd door uitwerkingen van hetzelfde bijbelse thema door zijn navolgers Van Baburen (Utrecht) en Tournier (Toulouse).

Prikkelende opgave voor de bezoeker: zie de overeenkomsten met Caravaggio maar zoek en zie zeker de verschillen aangezien klakkeloos nadoen bij Caravaggio’s volgelingen niet aan de orde blijkt.

Zeker niet bij het Utrechtse drietal Ter Brugghen, Van Honthorst en Van Baburen dat – hoe Hollands wil je het hebben? – lelijke hoofden, knollen van neuzen, rotte tanden en vieze voeten niet wegpoetsten. Een vorm van realisme waar Caravaggio toch wel even voor bedankte.

Maar hij was dan ook een Italiaan, met alle daarbij behorende esthetische drum und dran. Een die volgens een Nederlandse kroniekschrijver uit de vroege 17e-eeuw daar in Rome wel erg ‘wonderlijcke dinghen’ deed, hetgeen uitpakte zoals suiker dat op bijen doet: eropaf! Doe hetzelfde.

‘Utrecht, Caravaggio en Europa’, Centraal Museum Utrecht; van 16 december 2018 t/m 24 maart 2019.

Voor inlichtingen en boekingen: www.centraalmuseum.nl

Tip: er zijn nog bezoekmogelijkheden voor de komende Kerstdagen.