Jeroen Wielaert

'Zullen we confetti van onszelf maken en gaan dwarrelen, feestelijk en ongericht?'

Zo heeft het gewerkt in de 40e Nacht van de Poëzie, als opgewekt motto van Eva Gerlach. De jubileumeditie stond niet op zichzelf, maar was de klaterende apotheose van het International Literature Festival Utrecht.

In en om de grote zaal van TivoliVredenburg werd het een zindering van dichtkunst, afgewisseld door zeer gevarieerde entr'actes. Meer dan ooit is Utrecht het holst van de Nederlandse literatuur geworden, met het letterkundig museum in aantocht. 

Op Nacht nummer 40 traden er vier op die er ook de eerste keer bij waren, 23 november 1980: Bart Chabot, Judith Herzberg, Jean Pierre Rawie en Hans Dorrestijn. De overleden lievelingen Rutger Kopland, Jules Deelder, Hugo Claus, Johnny van Doorn en Remco Campert waren te zien op foto's en filmbeelden.

Jongere dichters als Alara Adilow, Mahat Arab, Hannah van Binsbergen, Babet Fonchie Fotchind, Dominique de Groen, Joost Oomen, Ruth Lasters en Anne Provoost trokken alles overtuigend uit de sfeer van oude hits. Ze lieten horen dat het wel goed zit met de diversiteit en inclusiviteit van de moderne vaderlandse poëzie. 

Bart Chabot meldde zich halverwege de avond bij de signeertafel, samen met zijn vrouw Yolanda en Maurits, een van zijn boomlange zonen. Ze gingen luchtig om met het laaglandtumult dat is gerezen na de aankondiging dat heel het gezin Chabot zorgt voor het boekenweekgeschenk van 2024: Gezinsverpakking. Ilja Leonard Pfeijffer en NRC fulmineerden dat het een ernstige verlaging van de literatuur is.

Bart Chabot, met een brede glimlach: 'Heel kleinzielig.'

Maurits: 'Het komt uit kleine kring.'

Yolanda: 'Het is hilarisch.'

Het was verder geen groot onderwerp tussen de boekenstalletjes rond de grote zaal. Dan toch liever een tijdelijke armversiering halen bij de literaire tattooshop. Binnen luisterde het publiek op de banken en zittend op de vloer muisstil naar de dichters, om dan weer op te veren voor de optredende bands.

Michael Hall maakte diepe indruk met Princess Goes. De zanger-liedschrijver en acteur in Dexter, Six Feet Under en Bowies Lazarus keerde deels terug naar de onheilszwangere muziek van de vroege jaren tachtig. Het was een fraai contrast met het fragiele stemgeluid van Eva Gerlach die daarna optrad. 

Transvrouw Alara Adilow las voor uit haar debutantenbundel. Foto: JW

Vol debutantenenergie kwam transvrouw Alara Adilow (1988) met Urban Poetry uit haar eerste bundel Mythen en Stoplichten (2022). In haar zwarte gewaad raakte ze het publiek vol met haar gedicht Schenk mij een taal waarin ik genderloze verhoudingen kan aangaan met de wereld. Hierin is een opvallende Reviaanse rol weg gelegd voor de Nederlandse premier. 
   

Rond halfdrie haalt Rutte een fazant uit een kooi 
slacht hem en draagt het kadaver als hoofdtooi. 
Na een paar glaasjes champagne 
en onnodige en oppervlakkige identiteitsuitwisselingen 
mag ik hem neuken en daar ben ik dankbaar voor 
want hij is de gladrijkheilige minister-president 
al dertien jaar lang, iets om trots op te zijn 
en hij heeft mooiwitbillen die zacht zijn en onschuld uitstralen.      

Hij streelt het litteken onder mijn siliconen borsten
noemt me bruine Eva Maria, lichtbruine Maria Eva 
die ook een fallus draagt en daarom ben ik dubbelheilig 
voor deze witte patriarch. Terwijl ik Rutte doggystyle neem 
klaagt hij hijgend over Sylvana en een paar tranen vallen
in de schaduw van de vaas vol roze gerbera’s.      

Zelfs een wolf kan in Nederland minister-president worden
als je maar de juiste mensen opeet. 
Mark, je bent mijn fetisj. Die hoge naaldhakken staan je goed. 
Gifgroen staat je waanzinnig. My hete sissysletje en mijn machoalfawolf 
je speelt de rollen keurig onkreukbaar. 
Je gedaanteveranderingen op het nieuws zijn fabelachtig.
Je bent mijn zonnekoning – deep throat me ruttebitchxvii.
We dwalen door de mist in ons. De mist is als een stem.  

    
Zo wekt Adilow een mengeling van huiver en hilariteit.

Lichter van toon is voormalig cabaretier Kees Torn, quasi slordig lezend uit zijn verzamelbundel Mooie Boel, met mooi rijm over de evolutie. Spoedig zet Seven Drunken Nights de zaal op stelten met Dubliners-traditionals als Wild Rover en Whisky in the Jar.

Voormalig cabaretier Kees Torn was licht van toon. Foto: JW

Rond middernacht is de gelouterde presentator Piet Piryns heel content met het verloop van aflevering 40: 'Het is nog steeds leuk. Het gaat heel professioneel. Er zit meer ritme en schwung in.'

Judith Herzberg (1934) bleef nog even zitten om op het scherm te kijken naar het jeugdig elan van Joke van Caesbroeck (1987).

Tegen het slot van deze ILFU-marathon verschijnt directeur Michaël Stoker in de foyer. Hij verheugt zich over de digitalisering van 230 uur Nachtpoëzie van 1980 tot nu. Hij zegt: 'Het is een wonder dat Anneke van Dijk het destijds al liet opnemen.' Het is niet minder dan een Utrechtse schatkamer, inclusief de nieuwe poëzie van de jongste nacht.