Deze maand, januari, is het 100 jaar geleden dat het in Utrecht gevestigde culturele tijdschrift De Gemeenschap (1925-1941) voor het eerst verscheen. Dat feit wordt door een aantal met elkaar samenwerkende musea en instellingen gevierd.

De historische vereniging Oud-Utrecht verzorgde deze week de aftrap met een expositie in het stadhuis. Er zijn lezingen en er volgen nog acht exposities op vijf verschillende plaatsen in het land.

De Gemeenschap was een vanaf 1925 in Utrecht en na 1935 in Bilthoven gevestigd tijdschrift en gelijknamige uitgeverij van jonge katholieke intellectuelen tijdens de roerige tijd van het interbellum.

In de redactie, oorspronkelijk onder leiding van de Utrechtse dichter en redacteur Jan Engelman, werden heftige controverses uitgevochten over kunst en politiek. Vanaf 1934 voerde het blad een antifascistische koers, in oktober 1941 sneuvelde het onder het verschijningsverbod van de Duitse bezetter.

Tentoonstelling

In de tentoonstelling 100 jaar De Gemeenschap is het blad te zien als interessant voorbeeld van een tijdschrift dat de modernistische stromingen in de kunst en in de literatuur van de jaren 20 en 30 een gezicht wilde geven. De Gemeenschap is, naast de tijdschriften De Stijl en Wendingen, van groot belang geweest voor het modernisme in Nederland in de periode 1925-1934. De medewerkers werden daarbij in de periode 1925-1930 vooral geïnspireerd door het expressionisme en het constructivisme en in de periode 1930-1934 met name door de Nieuwe Zakelijkheid.

De tentoonstelling 100 jaar De Gemeenschap is gratis toegankelijk en gedurende de openingstijden van het stadhuis te zien van dinsdag 7 januari 2025 tot en met donderdag 30 januari 2025.

Lezingen

Gelijktijdig met de tentoonstelling worden er in januari in het stadhuis twee lezingen gegeven. 

Op vrijdag 17 januari gaat Lex van de Haterd in op de oprichters van tijdschrift en uitgeverij, over het redactionele beleid en de blad- en fondsformule en over de belangrijkste vormgevers en beeldende kunstenaars ervan. Van de Haterd is neerlandicus, onderzoeker en publicist en de initiatiefnemer voor het themajaar 100 jaar De Gemeenschap. 

Een week later, op vrijdag 24 januari, plaatst Wilbert Smulders De Gemeenschap in het landschap van literaire tijdschriften en culturele bewegingen van na de Eerste Wereldoorlog. Hij beschrijft de voor die tijd opmerkelijke combinatie van eigenschappen van De Gemeenschap: diepe gelovigheid en een neus voor de avant garde. Smulders is eveneens neerlandicus en was universitair hoofddocent Moderne Nederlandse Letterkunde aan de Universiteit Utrecht.

De lezingen vinden beide plaats in het stadhuis. Tijdsplanning: 16.30 uur inloop, 17.00 uur start lezing, 18.00 uur borrel en einde om 18.30 uur. Inschrijven voor de lezingen kan via de website van Oud-Utrecht.

Brede samenwerking

De tentoonstelling in het Utrechtse stadhuis is de eerste van een reeks activiteiten en tentoonstellingen. Van de tentoonstelling Tussen hemel en oorlog met modernistische werken uit het interbellum in het Catharijneconvent tot een tentoonstelling rond Hendrik Wiegersma en De Gemeenschap in Deurne en werk van grafici die meewerkten aan het tijdschrift in het Friese Fochteloo.

Bron: persbericht Oud-Utrecht