Utrechter laat oude bierbrouwerijen herleven

Een tijdje geleden, nog voor alle coronagedoe en lockdowns, zat Hans Smeijsters met vrienden in een café, toen hij in de vitrine achter de bar een bierglas zag staan met zijn achternaam erop. "Ik had nog nooit van Smeijsters Bieren gehoord. Maar wat bleek, tot in de jaren 50 was er onder deze naam een brouwerij actief in Echt (Limburg). Hartstikke leuke ontdekking natuurlijk: een brouwerij in de verre familie."  

Smeijsters, die in Utrecht een bureau in vormgeving heeft, speurde naar meer informatie en kwam in aanraking met de Nederlandse biergeschiedenis en onze rijke biercultuur. "Ik was onder de indruk van al die brouwers, die met liefde, hard werken en vernuft de lekkerste bieren brouwden. Helaas hebben velen in de loop van de 20ste eeuw hun activiteiten moeten staken. Ze zijn verdwenen en vergeten. Zonde eigenlijk. Zeker als je bedenkt dat we zonder hen vandaag de dag niet zouden kunnen genieten van ons heerlijke bier."  

Ode aan de Nederlandse biercultuur

Dit alles inspireerde Smeijsters tot ’Beer From Heaven’, een serie affiches als ode aan deze gesloten brouwerijen. De meeste ervan waren klein van opzet met een lokale afzetmarkt. Ze hadden niet de financiële mogelijkheden om te concurreren met de grote, landelijke opererende brouwerijen. Flink uitpakken met marketing en reclame bijvoorbeeld, dat zat er niet in. Hoe geweldig is het niet om juist deze kleinere brouwers te eren met een mooi ‘reclame-affiche’?  

De affiches zijn geen reproducties, maar originele illustraties die Smeijsters maakte. Voorafgaand aan het ontwerpen verdiepte hij zich in de geschiedenis van de brouwerij. "Ik laat ik me inspireren door een etiket, bierviltje of soms alleen door de naam. De affiches hebben een hedendaagse uitstraling, maar ik maak ze met respect voor het verleden. Zo gebruik ik een beperkt aantal kleuren. Net als in het meeste drukwerk uit het begin van de vorige eeuw, waar elke extra kleur extra kosten betekende. Én maak ik gebruik van grove rasters. Ook een kenmerk van veel ouder drukwerk.  

Met de serie ‘Beer From Heaven’ (zie ook de website www.grifontwerp.nl/bieraffiche) hoopt Smeijsters een bijdrage te leveren aan het levend houden van een rijke biergeschiedenis. De eerste brouwerij die hij laat herleven via posters is de Utrechtse berbrouwerij De Krans. Die werd in 1840 opgericht door de broers Van de Sanden en was gevestigd aan de Nieuwekade.

De Krans was daarmee de eerste Utrechtse brouwerij die niet aan de Oudegracht lag. In 1861 kochten Gerardus van Dieren Bijvoet en Anthonius Schoenmakers de brouwerij. Deze ondernemers zagen dit niet als een overname, maar als een hernieuwde oprichting. Want volgens eigen verklaring was De Krans op dat moment ‘een brouwerij zonder cliëntèle, zonder naam en zonder verleden dat een toekomst verzekerde’.

In 1888 namen ze de Utrechtse brouwerij De Kroes over. Met deze overname had De Krans twee brouwerijen in bezit. In de vestiging aan de Nieuwekade bleef men traditionele bieren brouwen. Aan de Leidseweg werden moderne, ondergistende bieren geproduceerd. Deze zogenaamde Beijersche bieren, waren langer te bewaren en constanter van kwaliteit.

Rond de tijd van de overname van De Kroes trad ook Anthonius van Dieren Bijvoet toe tot de zaak. Hij had in Duitsland een opleiding tot Braumeister gevolgd en zou later de leiding van de brouwerij overnemen. In 1900 werd het hele bedrijf aan de Leidseweg gevestigd en de vestiging aan de Nieuwekade verkocht.

De Krans was op dat moment de laatste brouwerij in Utrecht en uitgegroeid tot een behoorlijke onderneming. Het leverde in heel Nederland Pilsener, Münchener, tafelbier, gerstebier, oud- en Maastrichts bier, hooibouwbier (een laagalcoholisch bier dat in de zomermaanden door arbeiders op het land werd gedronken) en scheepsbier (bier dat door bemanning aan boord werd gedronken in plaats van het snel vervuilde drinkwater). Daarnaast werd er ook ijs geproduceerd.

Ondanks de groei verloor De Krans, door concurrentie van grote brouwerijen van buiten Utrecht, steeds meer grip op de locale markt. Na het plotselinge overlijden van Anthonius van Dieren Bijvoet in 1914, werd de brouwerij overgenomen door zijn zoon Gerardus. Hij deed pogingen de brouwerij te moderniseren, onder andere door te investeren in een nieuwe bottelarij. De Krans was een van de eerste brouwerijen in Nederland die zelf haar bier ging bottelen. Hierdoor werd de brouwerij echter alleen maar interessanter voor een overname.

Dit gebeurde dan ook in januari 1930 door de Zuid Hollandsche Bierbrouwerij. De ZHB had enkel belangstelling voor de bottelarij en de klantenkring van De Krans, want de productie werd per direct gestaakt. Hiermee sloot de laatste Utrechtse brouwerij haar deuren en kwam er een (tijdelijk) einde aan een eeuwenlang Utrechts ambacht.

De panden van de brouwerij aan de Leidseweg zijn in 1938 gesloopt voor de aanleg van de Graadt van Roggenweg. Op de plek van de vestiging aan de Nieuwekade liggen tegenwoordig appartementen en parkeergarage Paardenveld.

(bron: Wandelen over de Bierkaai, Bierhistorische gids van Utrecht door Kees Volkers)