Imponerende tekenexpositie in Centraal Museum

Door Reinier Schat - Onder grote belangstelling werd onlangs in het Centraal Museum de tentoonstelling De Line Up: De kracht van tekenen geopend. Het werd een spetterend begin van het culturele seizoen.  

Een drukke opening met veel kunstenaars die in een goede sfeer elkaar hun werk tonen. Zoals de titel al aangeeft gaat het in de tentoonstelling om tekeningen, heel veel tekeningen (meer dan driehonderd), gemaakt door ruim honderd -grotendeels nog levende- kunstenaars. Ook zijn er veel tekeningen te zien van kunstenaars die we vooral kennen van schilderijen of sculpturen.  

De bezoeker van De Line Up krijgt op weg naar de expositie eerst een oogbad en visuele ‘geheugenreset’ door de videoinstallatie The Black Box van kunstenaar en curator van de tentoonstelling Robbie Cornelisen. In een donkere ruimte bereidt een barrage aan bewegende abstracte zwartwit beelden de bezoeker voor op het pandemonium in de prachtige, door architect Mart van Schijndel gerestaureerde, Stallen van het Centraal Museum.     In de eerste zaal wordt de kijker besprongen door tientallen grote en veelkleurige werken, schijnbaar kris kras door elkaar opgehangen. Ieder stukje muur wordt benut, tot aan het plafond toe. Deze manier van tonen is op een prettige manier ouderwets en tegelijk heel speels en doet denken aan de Parijse salons van weleer en aan de jaarlijkse Summer Exhibition in de Royal Academy in London.   

In deze zaal (De Salon) zien we een keuze uit de bijzonder goede collectie tekeningen die de provincie Utrecht opbouwde in de periode van 1950 tot 2011. Robbie Cornelissen maakte zelf jarenlang deel uit van een provinciale commissie die dat werk aankocht en het is voor hem dus heel bekend.

Veel grote namen komen voorbij: Corneille, Constant, Ger van Elk, Joost Swarte, Jan Schoonhoven, Dick Bruna, Peter Vos, Eugène Brands, Armando, Roland Ophuis. De lijst is bijna eindeloos. Voor de kenners een uitdaging om alle werken te herkennen, voor de argeloze voorbijganger een leuke puzzle om met de catalogus in de hand uit te zoeken wie wat gemaakt heeft, wanneer dat was en hoe het werk heet. Een leuke manier om een vrije middag door te brengen.  

De tentoonstelling De LineUp, die de periode van 1950 tot heden beslaat en vooral (maar niet alleen) werk van Nederlandse kunstenaars laat zien, geeft een breed overzicht van de enorme veelzijdigheid van dit genre. Groot werk, erg groot soms -zoals het werk van Charlotte Seiffert, Jans Muskee, Iris Kensmil, Roland Sohier en nog veel anderen, maar ook kleine stukjes, minuskuul haast, zoals de prachtige reeks tekeningen van Claire Harvey van mensen die gekleed in het water staan. En dat met acrylverf op plakbandjes van een paar centimeter.

In de volgende zalen (Het Labyrinth) gaat het er wat rustiger aan toe. Daar wordt -soms voor het eerst- actueel werk getoond van eigentijdse kunstenaars, bruiklenen van galeries en verzamelaars, maar ook aanwinsten van het Centraal Museum zelf.

De door Cornelissen voor deze tentoonstelling ontworpen constructies scheppen steeds ruimte om de getoonde kunst hier meer individueel te bekijken. De styling doet qua vormgeving en kleurgebruik sterk denken aan De Stijl, maar meer nog aan het werk van kunstenaar Remi Jungermann. Hier niet getoond, maar volgend jaar te zien in het Nederlands Paviljoen van de Biennale van Venetië.   

Ronduit ontroerend is het om oud werk van René Daniëls te zien, de talentvolle kunstenaar die na een hersenbloeding en langdurige revalidatie weer aan het werk is. Hier hangt ook een tiental bijzondere tekeningen van Marlene Dumas (beschikbaar gesteld door een verzamelaar van haar werk), een paar stappen verder een serie van Natasja Kensmil - The Global Inquisition-  een demonisch beeld van religieuse macht, even indringend als het werk van Dumas. Verderop is er een aparte hoek met het geestige werk van Stijn Peeters en laat Roland Sohier op grote stukken behangpapier zijn getekende poppen de raarste capriolen uithalen.  

Aan het begin van Het Labyrinth mijn favoriete werk op deze tentoonstelling: de zeer grote houtskooltekening Jeje Disi van Iris Kensmil. Dit werk maakte Kensmil in voorbereiding op haar expositie in het Nederlandse Paviljoen van de Biennale van Venetie volgend jaar. We zien een jonge zwarte vrouw aan een tafel zitten, haar blik gefixeerd op een stapeltje boeken waarvan de titels verwijzen naar de koloniale geschiedenis van Suriname.

Bovenop het stapeltje ligt een grote steen, of is het een cocosnoot? Met haar deels ontblote boezem doet ze denken aan Marianne, de icoon van de Franse Revolutie. We herkennen echter de actrice Joy Wielkens, die momenteel te zien is in de productie The Mountaintop over Martin Luther King. Zij zat model in het atelier van Kensmil, die daarna aan de hand van foto’s staande op een keukentrapje het portret in houtskool realiseerde op twee  metersgrote stukken papier.  

De titel van het werk is ontleend aan een roman van de Surinaams-Nederlandse schrijver Edgar Cairo, waarin de wreedheid van het kolonialisme wordt geschetst door de ogen van een kind. Al die dingen zijn verpakt in een betoverend mooi doorgewerkte tekening in houtskool die hoge verwachtingen wekt voor wat Kensmil straks op de Biennale in Venetie laat zien, de eredivisie van de internationale kunstkalender. Een goede zet van het Centraal Museum om haar werk te tonen op deze inspirerende tentoonstelling.

De Line Up: de kracht van tekenen van 22 september tot en met 18 november 2018 Centraal Museum, Utrecht.