Willem Slok, het schilderij en Martin Dijkstra

Journalist Marc van Rossum maakte mij attent op een foto in Het Utrechts Archief van de gasontploffing op het Jansdam in okotber 1992. Café Jansdam, eigendom van Martin Dijkstra, werd toen geheel vernield. Maar zie, op die foto achterin de zaak hangt een schilderij: het portret van Willem Slok. (Klik op de foto's voor nog grotere weergave.)

Over het hoe en wat van dat schilderij schreef ik in 2010 een verhaal, zie hieronder, dat uitlegt hoe een en ander in elkaar steekt.

Door Ton van den Berg

Als Henk Reeuwijk het schilderij na bijna vijftig jaar weer ziet, is hij wat ontsteld: “Heb ik dat gemaakt?”, zegt hij wat vertwijfeld. “De verhoudingen kloppen niet zo goed. Je kunt zien dat ik nog veel moest leren.”

Het is eind december 2010 en op een bed in een huis aan het Achter Sint Pieter ligt Martin Dijkstra. Op de rand van het bed staat het rood-bruine schilderij met daarop een forse en geblokte man, die op een bank een boek leest. Het is een afbeelding van kastelein en kroegeigenaar Willem Slok, zoals Reeuwijk die vereeuwigde in 1963.

“Ik heb dit van Willem gekocht in een periode dat hij ernstig ziek was”, vertelt Dijkstra, die op dat moment zelf weet dat hij nog maar kort te leven heeft. “Willem had suiker. Hij was diabeticus. Om zich goed te voelen dronk hij soms achter elkaar een fles cola, een fles fanta en een fles rivella leeg en zei dan: ‘En nu een biertje!’.”

Dertig jaar lang heeft het schilderij met het portret van Willem Slok in het huis van Dijkstra gehangen. “Willem had geld nodig en ik heb het van hem gekocht. Geld..., hij noemde het lood. ‘Joh, ik heb lood nodig om m’n belastingschulden te betalen’, zei hij.”

Dijkstra en Slok waren vrienden in de jaren zestig en zeventig. “Ik was eerst klant in café De Vriendschap, bij Ries was dat nog. Maar een maatje van me kreeg daar schulden en we zijn op zoek gegaan naar een ander café en zo vonden we café Willem Slok. Dat was ergens in 1965, denk ik.”

“Willem was erg belangrijk voor het café. Er waren ook andere mensen achter de bar. Ik herinner me nog barman George Kannen, Paul van Rossum en er was een broer van Willem die er ook vaak werkte. Maar als Willem er was, was het altijd leuk. Hij was de aangever en een groot verteller, maar hij kon ook oprecht geïnteresseerd zijn in anderen. Eigenlijk was hij geen echte kroegbaas. Hij wist iedereen binnen te houden als een vriend. Hij was vriendelijk, totaal niet egoïstisch en volkomen te vertrouwen”.

Andere namen schieten Dijkstra te binnen: “Ene Gijs werkte er ook en Theo Rood, een steenslijper. En vaste klanten waren Kakel en Jan Scherjon die goudsmit was op de Oudegracht. Kakel was de bijnaam van Hans ter Braake, die kon keihard boeren laten op straat. Hij liep ook een beetje mank als gevolg van een verkeersongeluk en voorzover ik het me kan herinneren schilderde hij ook. Heeft hij niet dat schilderij gemaakt van dat meisje waarop je ook een pakje Lucky Strike ziet?”

Dijkstra kijkt Reeuwijk aan, maar die weet het niet. Hij herinnert zich Kakel niet. “Ik kwam in Slok toen Willem daar net was begonnen, ergens in 1962. Ik kende hem uit Amsterdam waar ik een opleiding volgde aan het Instituut voor Nijverheidsonderwijs, dat later de Rietveldacademie is geworden. In de buurt was een café, café Hans en Grietje, en Willem schonk daar de koffie. Later was hij ook portier van een café op de Nieuwendijk. Toen ik later hoorde dat hij een cafeetje in Utrecht was begonnen ben ik daar al snel naartoe gegaan. Ik heb er nog de belettering van zijn naam op het raam gedaan. Ik kreeg er veertig gulden voor. Het schilderij van hem heb ik in 1963 gemaakt. Waarschijnlijk omdat ik een drankschuld had en dat heb ik hiermee verrekend. Ik heb in die tijd nog twee schilderijen in het café gemaakt, van de bar en van een paar kaartspelers. Ik weet niet waar die zijn. Ze zijn toen verkocht. Ik weet niet meer aan wie, het is zo lang geleden.”

Willem Slok hing het schilderij op in de huiskamer boven het café. “Ik heb het daar zien hangen”, zegt Dijkstra. “Er was ook een tekening van Willem. Die had Ton Kraanen gemaakt.”

“Ik kwam veel bij Willem. We trokken ook veel met elkaar op. Nu terugkijkend was dat niet altijd vanwege leuke zaken. We gokten allebei veel. Te veel. In het café werd veel gekaart om geld - zwikken, toepen en klaverjassen – en we gingen eropuit, gokten bij de Golden Ten. We zijn veel geld kwijtgeraakt.”

Na jarenlang als vaste klant in café Willem Slok gezeten te hebben startte Dijkstra in 1977 zelf café Jansdam en nadat het pand bij een gasontploffing in 1992 plat ging opende hij in 1994 Hofman Café (Janskerkhof) dat hij in 2000 verkocht. En nu, na een mooie tijd als gepensioneerde, is er de aangekondigde dood. “Mijn broer Paul vond het een goed idee om het schilderij aan het café Willem Slok over te doen en dat ben ik met hem eens. Ik zou het mooi vinden als het weer terugkomt op de plek waar het thuishoort. We zullen er een plastic zak omheen doen want het regent.”

Martin Dijkstra overleed op 19 februari 2011. Hij was 72 jaar oud. Willem Slok overleed in 1986 op 54-jarige leeftijd.