Welvaart Utrecht 61 - TivoliVredenburg financiële slokop

De rubriek Welvaart Utrecht over de opkomst van de stad in de afgelopen vijftig jaar, iedere maandag, woensdag en vrijdag in Nieuws030. Vandaag deel 61.

Louis Engelman - Het is welhaast onvermijdelijk om een afzonderlijk hoofdstuk te wijden aan het nieuwe TivoliVredenburg. Want dit machtige muziekcentrum heeft zeker de tongen losgemaakt. Er zijn tegenstanders die het een foeilelijk pand vinden. Maar de meerderheid lijkt nu toch wel in te stemmen met het iconische gebouw.

De ambities voor TivoliVredenburg waren vanaf het begin hoog. Het moest een opmerkelijk muziekpaleis worden voor vijf muziekstijlen. Welnu, dat is gelukt. In elk geval wat de popsector betreft. In januari van dit jaar kreeg de poptempel een ‘IJzeren Podiumdier’, de onderscheiding voor beste poppodium van Nederland. De Vereniging Poppodia en –Festivals (VNPF) noemde het ‘bewonderenswaardig’ hoe snel TivoliVredenburg zich op de kaart heeft weten zetten.

Ook kunstcriticus Jaap Röell moet erkennen dat ruim is voldaan aan de verwachte aantallen bezoekers. Vorig jaar werden al bijna een miljoen bezoekers welkom geheten. Maar voor een goede exploitatie vindt hij het gebouw veel te groot. ‘Het is te gecompliceerd. Zeven zalen! Dan zou je eigenlijk elke dag een concert moeten hebben.’

Volgens Röell had TivoliVredenburg best met drie zalen minder gekund. ‘Je moet voor de exploitatie niet een planning van vijf jaar maken, maar van vijftig jaar. Het gaat erom te weten hoe je daarmee bijvoorbeeld in 2032 uitkomt.’

Eerder al werd bekend dat de realisatie van het muziekgebouw financieel veel meer vergde dan begroot. TivoliVredenburg werd ongeveer anderhalf maal duurder dan aan de stad was voorgespiegeld. De bouw kostte geen 98,6 miljoen maar in totaal 156 miljoen euro. Wat volgens de Utrechtse Rekenkamer tot gevolg heeft dat een sluitende exploitatie voorlopig niet mogelijk is. In het rapport ‘Een Paleis voor de Muziek’ werd vastgesteld dat de bouw- en exploitatiekosten van het gebouw structureel te optimistisch waren ingeschat.

Voor de komende jaren wordt verwacht dat de subsidie van 8 miljoen euro nog steeds onvoldoende zal blijken te zijn. Het tekort beloopt jaarlijks 1,7 miljoen euro. Dit ondanks het feit dat TivoliVredenburg in 2015 dertig procent meer bezoekers wist binnen te halen dan gepland. Met name de sectoren pop en dance bleken populair. Voor jazz bleven de verwachte aantallen ver achter. Ook de toeloop op festivals viel tegen. En de horecagelegenheid het Gegeven Paard draaide in 2015 nog ruim 160.000 euro verlies.

Extra pijnlijk was dat het gebouw na de oplevering ernstige gebreken vertoonde. Zo bleken er tussen de verschillende zalen verschillende geluidslekken op te treden, die voor 2,8 miljoen euro moesten worden hersteld. Al die kosten bracht columnist Bas Paternotte van Straatnieuws tot de verzuchting dat we het hele gebouw misschien beter kunnen verkopen.

Maar Jaap Röell vindt de kostenoverschrijding van de bouw niet zo heel problematisch. ‘Ik acht dat onvermijdelijk. Dat is niemand kwalijk te nemen. Je zet zo’n gebouw tenslotte bovenop de fundamenten van het oude kasteel Vredenburg. Dan wéét je dat er onderzoek moet worden gedaan en er vertraging in de bouw optreedt. Dat valt allemaal in te calculeren. Het punt is wel dat je het moet terugverdienen. Ik denk dan: hoe ga je dat exploiteren?’

Eind 2015 bleek al dat dit haast onmogelijk is. Toen vroeg TivoliVredenburg aan de gemeente voor 2016  een extra subsidie, wat wethouder Kreijkamp (D66) weigerde. Hij hield het bedrag op 7,8 miljoen euro in plaats van de gewenste 9,6 miljoen. Wel sprong het stadsbestuur bij om het huurtekort van 2015 (1,7 miljoen euro) weg te werken. De huurverlaging geldt ook voor de komende jaren. Maar wel onder de voorwaarde dat het muziekpaleis zelf meer geld gaat genereren door zich beter als ondernemer te manifesteren.

De directie kondigde aan dat te willen bereiken met een bredere programmering waardoor meer publiek wordt getrokken. Ook wil het muziekpaleis de horeca-omzet verhogen, wat weer tot protesten van andere ondernemers in Utrecht heeft geleid. Zij beschuldigen TivoliVredenburg ervan met gemeentelijke subsidie de horecamarkt te bederven.

Inmiddels begonnen ook andere culturele instellingen in Utrecht zich grote zorgen te maken over deze financiële slokop. Zij vreesden dat de tekorten bij TivoliVredenburg op hen zouden worden verhaald. Geen onterechte angst, bleek wel, toen een onafhankelijke commissie aan het college voorstelde de subsidies te stoppen. Onder meer voor Rasa. Sommige adviezen werden niet overgenomen, zoals voor het Volksbuurtmuseum. Maar voor Rasa is het doek definitief gevallen.

Volgende deel: ‘Cultuurtrekker’ Leidsche Rijn laat op zich wachten