De rubriek Welvaart Utrecht over de opkomst van de stad in de afgelopen vijftig jaar, iedere maandag, woensdag en vrijdag in Nieuws030. Vandaag deel 11.

Louis Engelman - De bouw van winkelcentrum Hoog Catharijne is in Utrecht waarschijnlijk het meest omstreden project van de vorige eeuw geweest. Voor- en tegenstanders vlogen elkaar in de haren. Veel meer dan bij de huidige vernieuwing van het Stationsgebied. Ook nu nog verschillen de opvattingen over de betekenis die HC voor Utrecht heeft gehad.

Terugkijkend constateert oud-wethouder van volkshuisvesting Jaap Zwart dat de komst van Hoog Catharijne de redding van de binnenstad is geweest. ‘Het nieuwe winkelareaal zorgde ervoor dat er in het centrum niet verder gesloopt hoefde te worden. Daarom ben ik positief over HC.’ Wel vindt hij het jammer dat de stad het begane grondniveau van de Stationsbuurt is kwijtgeraakt. ‘Die huizen zouden nu heel gewild zijn geweest.’

Veel negatiever is stadsgeograaf Kees van Oosten. Hij noemt Hoog Catharijne nog steeds ‘een verschrikking’. ‘Dat prachtige oude station werd weggevaagd en vervangen door beton. Hoe kan je dat nou welvaart noemen?’ Hij gelooft ook niet in de positieve invloed van HC.

Van Oosten: ‘De oorspronkelijke structuur van de stad was opgebouwd in radialen die naar het stadscentrum leidden: Biltstraat, Nachtegaalstraat, Kanaalstraat, Amsterdamsestraatweg. Die stervormige structuur is heel geschikt voor winkelvestiging. De duurdere meer naar het centrum, de goedkopere wat verder weg. Met de komst van HC is die structuur voorgoed om zeep geholpen. De uitlopers van de radialen zijn gaan afsterven, waardoor verloedering is opgetreden. Dat heeft tot enorm veel kapitaalvernietiging geleid. Nee, die zogenaamde impuls van HC voor de binnenstad is gewoon geschiedvervalsing.'

Twee volslagen tegengestelde meningen dus. En zo wordt HC nog steeds bekeken. Je bent vóór of tegen. Hans Spekman, voormalig PvdA-wethouder in Utrecht, concludeert dat het besluit van het toenmalige stadsbestuur om HC te realiseren ‘een gouden greep’ is geweest. ‘Utrecht had al het voordeel van haar centrale ligging. Daar heeft Hoog Catharijne enorm van geprofiteerd. HC is cruciaal voor de stad geweest. Ook voor de werkgelegenheid: het bracht winkels, lage werkeloosheid en welvaartsgroei.’

Ook voormalig raadslid voor Leefbaar Utrecht, Vincent Oldenborg, vindt dat HC juist aan de binnenstad ‘een enorme push’ heeft gegeven. ‘Er ontstond een nieuwe drang tot overleven. De ondernemers moesten een vuist maken om het samen te redden. Ze moesten de mensen verleiden weer naar het centrum te gaan. Dat is ongelooflijk goed gelukt, zeker met een autovrij winkel-wandelgebied.’

Milieuactivist en voormalig statenlid voor GroenLinks, Jos Kloppenborg, erkent ruiterlijk dat Hoog Catharijne een commercieel succes is geworden. Maar als het even niet hoeft, zet hij er nog steeds geen stap binnen. ‘Ik heb er na de opening zeker vijftien jaar niets gekocht. Ik vond het een afstotend project, en nog trouwens.’ Bij de opening nam Jos deel aan een tegendemonstratie. ‘Dat was één van mijn eerste acties. De sloop van de Stationsbuurt was voor mij het beginpunt van mijn kritische kijk op de stad.’

Maar oud-raadslid Hans Versnel (PvdA) benadrukt juist de grote aantrekkingskracht van Hoog Catharijne op het winkelend publiek uit het hele land. ‘De mensen stroomden er naar toe. En van die massa druppelden er veel door naar het hart van de stad. Dat kreeg daardoor zijn eigen dynamiek.’ Zijns inziens is daarom inderdaad niet overdreven te stellen dat HC mede de redder is geweest van de binnenstad.

Gepensioneerd wijkmanager van onder meer de binnenstad, Els Leicher, stelt het nog iets scherper: ‘HC werd hét winkelhart van Nederland. Het trok zóveel publiek. En juist dat zorgde voor een herwaardering van de binnenstad. Je zou kunnen zeggen dat het ‘The Beauty and the Beast’ waren, zo werd het althans door veel bezoekers ervaren. Vooral de Oudegracht trok veel belangstelling. Pas later werd ook het Museumkwartier ontwikkeld.’

Volgende deel: Utrecht kiest voor westkant