Door Jim Terlingen - Het was voor Utrechters met een band met de Tweede Wereldoorlog een interessante bijeenkomst vanmiddag in het Utrechts Archief aan de Hamburgerstraat. De aanwezigen kregen uitleg over hoe het Centraal Archief Bijzondere Rechtspleging (CABR) in 2025 online wordt gezet.

Het CABR, dat fysiek is ondergebracht bij het Nationaal Archief in Den Haag, is het grootste oorlogsarchief van Nederland en omvat de processtukken van ca. 425.000 personen die kort na de oorlog verdacht werden - en een deel daarvan veroordeeld - van collaboratie met de nazi's.

De archiefwet bepaalt dat deze informatie vanaf 1 januari 2025 openbaar toegankelijk is. In het project Oorlog voor de Rechter  (een samenwerkingsverband van het Nationaal Archief, het NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust-, Genocidestudies, het Huygens Instituut en WO2Net) is men hard bezig dit op een toegankelijke wijze online te doen.

Op donderdag 2 januari 2025 zullen de eerste 8 miljoen van de naar schatting 30 miljoen pagina’s online beschikbaar komen. In 2027, is de bedoeling, is het archief in zijn geheel gedigitaliseerd.

Afbeelding van de site Oorlog voor de Rechter (klik erop voor een vergroting)

Om meer informatie te geven over het CABR en hoe men er straks via het internet in kan zoeken, waren in Utrecht mensen aanwezig van Oorlog voor de Rechter en ARQ Nationaal Psychotrauma Centrum. Ze maken een tournee door Nederland.

ARQ vertelde dat voor nabestaanden van verdachten, voor vervolgingsslachtoffers en verzetsdeelnemers het online doorzoekbare CABR-archief emoties kan oproepen. Het archief kan namelijk nieuwe en confronterende informatie bevatten over wat er met familieleden is gebeurd, waar familieleden van zijn verdacht of voor zijn veroordeeld. Daarnaast kan het in kleinere gemeenschappen, waar oorlogsgeschiedenissen soms nog erg leven, een groot effect hebben.

Verder deden twee bijzondere gasten, beiden uit onze stad, hun verhaal: Mieke van Zeben, een vrouw met een joodse achtergrond, en Willem van Lunteren, een man die opgroeide als kind van een wegens NSB-lidmaatschap veroordeelde vader. In een podium-interview bleek uit beide verhalen dat de Tweede Wereldoorlog op hun leven na de oorlog grote invloed heeft gehad.

Theatermaker Van Zeben deelt het verhaal van haar joodse familie vaker. Ze maakte in 2016 geinspireerd door haar achtergrond de voorstelling Joodse Bruidjes. Voor Van Lunteren was het de eerste keer dat hij zijn verhaal publiek vertelde.

Van de aanwezigen in Utrecht was de overgrote meerderheid historicus, archivaris of onderzoeker (29 in aantal). Elf mensen gaven aan een familiegeschiedenis te hebben met de oorlog.
  

Nagekomen bericht, 29 november 2024

Vandaag staan in landelijke kranten berichten dat de openbaarmaking in januari 2025 onder vuur ligt op grond van privacy-argumenten. De Autoriteit Persoonsgegevens kan met een formele waarschuwing nog een stok in het wiel steken. Daar werd gisteren niet over gesproken.

Zie bv de artikelen in het NRC en de Volkskrant.

NRC

    

Volkskrant