Terlingen - Houten Willibrord

Jim Terlingen - Dingen vinden terwijl je op zoek bent naar iets anders. Zoals een verdwenen pinpas als je tussen de kussens van je bank op zoek bent naar je mobieltje. U herkent het vast wel. 

Dit keer vond ik in de beeldbank van het Utrechts Archief foto's die gaan over de komst van het ruiterstandbeeld van Willibrord (658-739) op het Janskerkhof, terwijl ik naar Trui van Lier op zoek was.

Het beeld van Willibrord te paard is als een oude vriend. In m'n jeugd keek ik wekelijks naar hem, wachtend op de bus.

De gevonden foto's intrigeerden en dus maakte mijn zoektocht een afslag en vond ik uiteindelijk dit zeer lezenswaardige artikel uit 2022 op de website van de historische vereniging Oud-Utrecht ter gelegenheid van de 75e verjaardag van het beeld.

Daar staat onder meer:

Al in 1936 stapte pastoor Lagerwey van de oud-katholieke Gertrudisparochie naar burgemeester Ter Pelkwijk met zijn idee voor een herdenking van het twaalfde eeuwfeest van Willibrords overlijden. Als blijvende herinnering zou worden getracht een ‘statue’ van Willibrord te plaatsen in één van de nissen in de doorgang van de Domtoren. Vanwege de symmetrie zou ook de andere nis gevuld moeten worden. Te denken viel volgens Lagerwey aan de bouwer van de Dom, bisschop Adelbold.

De R.K. Kunstenaarsvereniging schreef in 1939 op verzoek van de Nederlandsche Katholiekendag een prijsvraag uit voor een monument ter herdenking van Willibrord, de eerste bisschop van Utrecht. In oktober dat jaar werden in het Museum voor Religieuze Kunst een dertiental inzendingen tentoongesteld. Twee van deze inzendingen waren afkomstig van Termote, zijn inzending waarop Willibrord te paard met een Fries kerkje in zijn rechterhand werd uiteindelijk tot winnaar verkozen.

Het katholieke aanbod om een standbeeld voor Willibrord te plaatsen was al aangenomen door het stadsbestuur toen de discussie losbarstte over een geschikte plaats.

De katholieken zagen het Domplein als ideaal. Het probleem was natuurlijk dat er al een monument stond, van de calvinist Jan van Nassau. Dat ook andere dan esthetische overwegingen een rol speelden, bewijst de ferme uitlating die van een vooraanstaand lid van de Utrechtse Schoonheidscommissie werd vernomen: ‘Geen rooms beeld op het Domplein’.

Het stadsbestuur wees toen de Mariaplaats aan. Jan Eloy Brom, edelsmid en conservator van het Aartsbisschoppelijk Museum ging hiertegen tekeer. Hij beschreef de Mariaplaats als ‘dit karakterlooze tweederangs pleintje, omringd door uiterst leelijke 19e eeuwsche gebouwen van K en W en ziekenhuis en voorts door allerlei kleine rommelige huisjes.. de plaats waar vroeger de kippenmarkt werd gehouden…’. Veel krantenstukken volgden.

De gemeenteraad hakte de knoop door, in 1940 werd het Janskerkhof aangewezen voor het beeld.

Hier grijp ik even in, want hier hoort de eerste gevonden foto:

Op 26 februari 1940, drie weken na het besluit van de gemeenteraad, verrees een houten model van het beeld op de toegewezen plek. Waarschijnlijk gebeurde dit in opdracht van de kunstenaar Albert Termote, denk ik dan, om te kijken wat de beste grootte zou zijn.

Na twee dagen had hij, vermoedelijk, wel genoeg gezien.

Waarna Termote aan de slag ging. Half november 1940 stond deze foto in de krant:

Verder met het Oud-Utrecht-artikel:

Net toen het gipsmodel op ware grootte gereed was brak de Tweede Wereldoorlog uit. In november 1940 werd besloten het gipsmodel in een schoolgebouw in Voorburg te verbergen.

Dit klopt niet met de feiten. Zeker de eerste zin niet, want in mei was de inval van de Duitsers en op 13 november is het geraamte nog niet af.

Maar gelukkig klopt de rest weer wel (op een achternaam-streepje na):

Na de Tweede Wereldoorlog werd het drie-en-een-halve meter hoge model in brons gegoten. Het voetstuk werd door de architect Kees van Moorsel ontworpen. Het beeld werd onthuld op 7 november 1947 door mevr. Heerkens-Thijsen van der Kun in aanwezigheid van kardinaal H. de Jong. Burgemeester Ter Pelkwijk hield een toespraak.

Heerkens wie?

Anne Heerkens Thijssen-van der Kun is de echtgenote van de toemalige penningmeester van het hoofdbestuur van de Nederlandse Katholiekendag.

En nu ga ik verder zoeken naar wat ik zocht.