Het Ortskommandantur op de Mariaplaats

Door Jim Terlingen

Dit artikeltje gaat over één specifiek gebouw, gevestigd op Mariaplaats 22 vlakbij de de singel. In de Tweede Wereldoorlog werd het gebruikt door het Duitse militaire gezag in onze stad, het 'Ortskommandantur’.

Het was toen een opvallende plek. De in Zuilen geboren Cees Kooijman (1934) vertelt op deze website over dit gebouw:

Op weg van en naar school kwamen we dikwijls langs de prachtige witte villa op de hoek van Mariaplaats, het gebouw waar later de Steenkolenhandelsvereniging werd gevestigd. De Duitsers hadden het gevorderd, om er de Ortskommandantur, hun plaatselijke hoofdkwartier, in te vestigen. Het hing vol met borden en opschriften. Allemaal in het Duits gesteld en voor ons onbegrijpelijk.

Altijd stonden er twee norse Duitse schildwachten voor hun wachthokje. Regelmatig zagen wij dat er mooie beelden en schilderijen naar binnen werden gebracht, waarschijnlijk geroofd uit huizen van gedeporteerde joden, al wisten wij dat toen niet. Bleef je even staan kijken, dan werd je meteen afgesnauwd. "Fort, fort, weck hier Mensch" hoorden we dan roepen. Wij waren niet de enige kijkers.

Met gierende banden reden "gevlekte" auto’s in en uit. Op zekere keer werden er allemaal geboeide mensen uit grote vreemde auto’s geschopt. We begrepen toen dat het er niet pluis was, en meden verder die weg naar en van school.

Kort na de oorlog, in 1946, wordt dit gebouw in het tijdschrift Oud-Utrecht genoemd in een oproep. Het Utrechts gemeentearchief vraagt om foto’s van de nare tijd die net achter de rug is. Onder meer opnamen van dit perceel op de Mariaplaats met het bord 'Ortskommandantur' ontbreken op dat moment in de collectie.

Als je kijkt wat er anno 2023 in de beeldbank van het Utrechts Archief staat, dan lijkt deze oproep voor wat betreft het pand op de Mariaplaats géén resultaat gehad te hebben. Ook het pand op het Domplein met zo'n bord ervoor ontbreekt trouwens.

Maar gelukkig komen er vanaf stoffige Duitse zolders meer en meer fotoplakboeken te voorschijn van soldaten die in Utrecht waren. Kijk:

In het plakboek staat bij de foto geschreven '1942'. Op het tweede bord staat trouwens 'Annahmestelle für Freiwillige in den Niederlanden zum Eintritt in die Deutsche Wehrmacht'. Het was dus toen ook een plek om je aan te melden om mee te vechten met de Duitsers.

(Over deze foto: mocht er 77 jaar na de oproep nog steeds een gemeentelijke behoefte zijn, dan zorg ik dat hij in de collectie komt.) - NAGEKOMEN BERICHT: dit is inmiddels gebeurd

Even voor dit fotomoment liep het groepje Duitsers naar het 'Ortskommandantur' toe:

En daarna waren ze op het station:

Het pand op Mariaplaats 22 was trouwens echt mooi.
Tussen 1896-1910 was er het Utrechts Leesmuseum gevestigd.

Meer over het Leesmuseum in Utrecht leest u in dit artikel van Arjan den Boer in de Duic.

Het pand werd in 1956 gesloopt om plaats te maken voor iets moderns.
Tsja, wat bezielde de mensen?

 
Reageren? terlingenschrijft@kpnmail.nl
Zie ook: www.jimterlingen.nl