Sportjournalist Ton de Ruiter legt sportieve hedendaagse verbanden met het verleden over toen en nu, dit keer over: 

Johan Cruijff en Utrecht

Op 1 april 1988 heeft het Utrechts Nieuwsblad een primeur. Een consortium van geldschieters wil van FC Utrecht binnen drie jaar een topclub te maken met Johan Cruijff, die ruzie heeft met het Ajax-bestuur, als technisch directeur. Na de publicaties in de krant blijft het stil. De landelijke media denken aan een grap.

Toch klopt het verhaal als een bus, zo lezen we in ‘40 jaar FC Utrecht’. Heineken, KLM, krantenmagnaat Maxwell en projectontwikkelaar Leon Melchior ondersteunen de plannen van de op 68-jarige leeftijd overleden stervoetballer. Twaalf dagen wordt achter de schermen gewerkt aan de uitwerking van de plannen. Dan krijgt voorzitter Theo Aalbers het bericht dat Cruijff er vanaf ziet.

De beoogde technisch directeur heeft al wel een papieren selectie van 22 man samengesteld, met Jan-Willem van Ede, Gerrit Plomp, Kevin Young, Henk Fräser, Edwin de Kruijff, John van Loen, Erik Willaarts en Herman Verrips van FC Utrecht. John Metgod, Fred Rutten, Stan Valckx, Peter Bosz, Richard Witschge, Dennis Bergkamp en René van der Gijp moeten worden aangekocht. De plannen gaan niet door, omdat de meeste spelers hun contract bij hun club al hebben verlengd en misschien nog belangrijker: FC Barcelona meldt zich bij Cruijff.

De voetballer Johan Cruijff debuteert op 15 november 1964 tegen GVAV. Of hij een week daarvoor in stadion Galgenwaard op de bank zit bij de wedstrijd DOS – Ajax (2-2) is niet bekend. De Utrechters worden twaalfde in de eindstand en blijven nummer dertien, Ajax, een punt voor. Het is de laatste keer dat DOS boven Ajax eindigt. De Amsterdammers hebben Johan Cruijff en de vedetten van DOS, landskampioen in 1958, zijn op leeftijd, dan wel afgehaakt.

Ajax met Johan Cruijff in de gelederen is in de volgende seizoenen veel te sterk voor DOS en Elinkwijk. De club uit Zuilen gaat op 30 januari 1966 met 7-0 onderuit. Dezelfde uitslag staat ook op het scorebord op 14 augustus 1966. Het is de eerste wedstrijd van de competitie. Jan de Bouter is trainer. Hij ziet Ajax al in de eerste minuut scoren. De krant schrijft: "De talentvolle Johan Cruijff zigzagt met korte wendingen langs drie tegenstanders." 

Het kan nog erger. Op 26 december 1966 is de laatste confrontatie in de eredivisie tussen Elinkwijk en Ajax. Het wordt de zwaarste nederlaag: 8-0. Cor Stap staat in het doel bij de blauw-witten. Ajax is in grote vorm en heeft in de Europacup het grote Liverpool uitgeschakeld. Verbazend is de nederlaag van Elinkwijk dus niet. Het zit ook niet mee. Aanvoerder Jan van Tamelen blokkeert na twintig minuten een kogel van Sjakie Swart en valt uit. Het eerste doelpunt is een eigen goal van Leen van der Merkt. Cor Stap keept overigens voortreffelijk, zijn collega Gert Bals heeft een vrije Tweede Kerstdag. Klaas Nuninga scoort driemaal, Johan Cruijff en Sjaak Swart tweemaal.   
 
Ook de laatste duels van DOS tegen Ajax bezorgen de bediener van het scorebord veel werk. Op 9 februari 1969 wordt het in Amsterdam 7-0. Branislav Veljkovic verdedigt het doel. De doelman raakt na het zware verlies zijn plaats onder de lat kwijt.

De laatste keer dat DOS en Ajax in de eredivisie elkaars opponenten zijn is op 19 april 1970. Het wordt in het Utrechtse stadion 1-7. De ploeg van Rinus Michels is in de halve finale van de Europacup uitgeschakeld door Arsenal en wil zich tonen. Piet Keizer scoort tweemaal, de overige treffers komen van Dick van Dijk, Johan Cruijff, Sjaak Swart, Wim Suurbier en Velibor Vasovic. Jef Geurten passeert doelman Gert Bals en redt de eer voor DOS.

De fusie zorgt niet voor de ommekeer. Zevenduizend optimistische Utrechtse fans reizen op 13 december 1970 naar De Meer en zien hoe hun club met 7-1 wordt vernederd. In het eenmalig verschenen FC Utrecht Jaarboek lezen we: ’Ajax was niet te stuiten. Het dartelde, geleid door John Cruijff, door de volslagen ontwrichte Utrechtse verdedigingslinie.’ Henk van Ledden moet op 19 april als keeper van DOS zeven keer vissen, acht maanden later overkomt het hem opnieuw. Sjaak Swart maakt de 1-0 en 2-0, Jan Groenendijk scoort tegen, Johan Cruijff maakt de 3-1 en 4-1, Dick van Dijk 5-1, Sjaak Swart 6-1 en Johan Cruijff 7-1.

De teleurstelling bij FC Utrecht is groot en dan vooral bij Co Adriaanse, Amsterdammer en tegenstander van Cruijff. ,,Als je zo van alle kanten voorbijgelopen wordt denk je: kan ik er eigenlijk wel wat van? Je bent zo vaak voor schut gezet. We werden compleet weggespeeld. Na zo’n afgang zou je het liefst ophouden met voetballen.’’

Bij de return in Utrecht op 23 mei 1971 ziet trainer Bert Jacobs winstkansen. Ajax kijkt uit naar de finale van de de Europacup tegen Panathinaikos. Gerrie Muhren maakt 0-1 voor rust, twee minuten na de hervatting gooit Johan Cruijff de wedstrijd in het slot en ook de 0-3 komt van zijn voet.



Cruijff speelt tot de zomer van 1973 voor Ajax. De confrontatie met FC Utrecht staat vier keer op het programma, FC Utrecht wint nooit. In het seizoen 1983-1984 wordt Cruijff landskampioen met Feyenoord en ook dan kan FC Utrecht twee keer niet winnen. 0-2 in de Galgenwaard, 3-0 in de Kuip.

Met Johan Cruijff als debuterende coach op de bank bij Ajax komen de eerste successen. Op 20 oktober 1985 verslaat FC Utrecht de Amsterdammers met 1-0, de eerste overwinning in het 15-jarige bestaan. John van Loen scoort de enige treffer.

Een tweede overwinning volgt op 10 mei 1987, het wordt 2-1. Het is drie dagen voor de finale van de Europacup tegen Lokomotive Leipzig. Technisch directeur Johan Cruijff is bang voor blessures en houdt Marco van Basten uit de ploeg. In de 41e minuut profiteert Erik Willaarts van een verkeerde terugspeelbal van Aron Winter. Twee minuten na de pauze benut Gerrit Plomp een strafschop. Scheidsrechter Keizer krijgt de schuld van Cruijff: niet objectief, pietluttig en anti-Ajax. Een compliment voor de winnende tegenstander komt niet over zijn lippen.

April 1988 blijft de helpende hand van Cruijff uit en gaan de plannen om van FC Utrecht een topclub te maken in de ijskast. In 1991 als Real Madrid in de Europacup de tegenstander van FC Utrecht is wil Cruijff, dan trainer van FC Barcelona, wel helpen. Na afloop van de Spaanse topper tegen Real zegt hij: ,,FC Utrecht is niet kansloos. Ze moeten het spel ontregelen, gaat de machine lopen, dan kun je het vergeten. Hoe dat ontregelen gaat? Ja, dat is niet in een paar woorden uit te leggen. Mijn vliegtuig gaat. Adios.’’