Eeuwfeest voor Gertrudiskathedraal

Honderd jaar geleden opende de Gertrudiskathedraal aan het Willemsplantsoen zijn deuren voor de gelovigen van de Oud-Katholieke Kerk. Dat wordt dit jaar gevierd met onder meer het boek 'De Utrechtse kerk van de belofte'.

De auteur van het boek, Coen van Kasteel, dook in de archieven van de Oud-Katholieke Kerk en beschrijft de ontwikkelingen van de afgelopen honderd jaar, maar keek ook nog verder terug want de Getrudiskathedraal is in feite de opvolger van de voormalige schuilkerk de Gertrudiskapel, die naast de kathedraal ligt.

Uit het rijk geillustreerde boek publiceren we twee kleine passages over de begintijd van de kathedraal toen er nog aparte plekken waren voor vrouwen en mannen, en voor rijk en arm.

--

Tekort aan vrouwenplaatsen? 1914

In de vergadering van het kerkbestuur van 30 juli 1914 komt een brief ter sprake van het gemeentelid W.P. van Harderwijk. Hij schrijft dat hij van oordeel is dat het aantal vrouwenplaatsen in de nieuwe kerk zo weinig verschilt met dat van ons oude kerkje. Het aantal is ook beduidend minder dan in Clarenburg.

Zijn voorstel is om de voorste mannenbanken ter beschikking te stellen voor de vrouwen. Plaatsen in de zijbeuken komen volgens hem niet in aanmerking. Deze geven geen goed zicht op de handelingen aan het hoofdaltaar. Hij beschouwt de zijbeuken meer als verfraaiing dan van praktische waarde.

Verder stelt hij: Zou het niet goed zijn om aan hen die plaatsen gehuurd hebben toe te staan dat hun huisgenoten er gebruik van mogen maken. Een overgangsmaatregel moet m.i. niet te streng worden toegepast: men moet vooral in den beginne weten te geven en te nemen. Vele bekende gezichten van onze en der andere gemeenten ziet men niet meer in de kerk verschijnen. Zet desnoods liever de deuren wijd open en dwingt ze binnen te komen, dan voor een gering finantieel voordeel de eigen gemeente langzaam aan te zien decimeren, en de geloofsgenoten van geestelijk voedsel verstoken te doen blijven.

Begin 1915 schrijft een vrouwelijk gemeentelid aan de pastoor: ... pastoor daar ik geen plaats heeft naar me zin, wees u maar zoo goed om mijn maar te schrappen. 

Verschil van plaats moet er zijn

Clasina (Sien) van der Steen behoort in 1914, toen zij 7 jaar oud was, tot de Gemeente van Sint Jakobus in de Bemuurde Weerd. In de jaren negentig van de vorige eeuw vertelt zij in haar mondelinge memoires, opgetekend door Anneke Feenstra-Bosman, over de plaatsen in de toen pas geopende Sinte Gertrudis.

Zij moest er vaak op zondagavond om half zeven naartoe voor de vespers: Toen de nieuwe kerk was geopend (hij heette wel Gertrudis, maar iedereen praatte over ‘de nieuwe kerk’), gingen vader, ome Dirk en wij met z’n allen naar de vespers. We kwamen daar aan, lopende vanaf de Rooie Brug. En dan gingen we altijd op de achterste rij zitten.

Toen zei mijn broer: ‘Waarom zouden we hier moeten zitten?’ ‘Dat weet ik niet,’ zei ik. Op de voorste banken stonden allemaal namen. Daar mochten we dus niet zitten. Bij de achterste rij stonden geen namen. Toen zei mijn broer: ‘Volgende week zondag gaan we helemaal vooraan zitten.’ Ik zei: ‘Dat is goed.’

We kwamen de kerk in (7 jaar was ik en hij 8) en gingen vooraan zitten. Daar kwam de koster aan. Hij trok ons de bank uit en zei niks. We zaten weer bij vader en ome Dirk. Ik zei tegen ome Dirk: ‘Waarom mogen wij daar niet zitten? ‘Nou,’ zei hij, ‘dat zal ik je eens gauw vertellen. Die mensen daar zijn wijzer dan jij. Die koster weet ook dat we al zover gelopen hebben. En daarom mogen we achteraan zitten. De koster denkt: Jullie zijn al zo moei, ga maar gauw zitten. En ook: De mensen vooraan wonen dichtbij de kerk. Als keinders mochten we niet merken dat er verschil gemaakt werd, maar dat gebeurde wel.

Clasina van der Steen heeft overigens van 1989, toen de Sint Jakobus gesloten werd, tot haar overlijden in 2002 rechts in het voorste vak van de Gertrudis mogen zitten in de tweede bank van achteren, naast Fem Kruis, haar huisgenote. Zij is 94 jaar oud geworden. 

Het boek 'De Utrechtse kerk van de belofte' van auteur Coen van Kasteel is te koop in de Getrudiskathedraal of bij uitgever BK18, klikhier.