Wielaert - Gender mag niet tellen voor gouden kalveren

Jeroen Wielaert - Shahine El-Hamus en Beppie Melissen zijn de laatste Nederlandse winnaars van een Gouden Kalf voor beste acteur en beste actrice. Hij kreeg de hoogste onderscheiding in 2020 voor zijn rol in De Belofte van Pisa; zij voor de Kapsalon Romy.

Op het gala van het komende Nederlandse Filmfestival wordt alleen een kalf uitgereikt voor de beste rol. Dat kan een man, of een vrouw zijn. Hiermee doorkruist de heersende zucht naar genderneutraliteit de feestelijkheid van de keuze voor de beste man en vrouw op het witte doek. Met dit besluit heeft het Utrechtse festival al ruim van te voren een rel te pakken die zelf een gouden kalf verdient.

Marja Kok was in 1981 de eerste winnares van de Utrechtse filmdagen, zoals het festival toen werd genoemd, Zij speelde de hoofdrol in Het teken van het beest. Monique van de Ven kreeg in 1984 een gouden kalf voor haar hele oeuvre en haar rol in De Schorpioen. In 1985 volgde Renée Soutendijk, ook al een oeuvreprijs en een onderscheiding voor haar spel in De IJssalon. In de jaren daarna gingen de kalveren naar actrices die ik al lang niet meer gezien heb: 1986 Geert de Jong voor Mama is Boos, 1987 Jasperina de Jong, Vroeger is dood, 1988 Marijke Veugelers, Ei/Van geluk gesproken, 1989 Annet Nieuwenhuizen, Leedvermaak.

Monique van de Ven oogstte opnieuw in 1990 met Romeo. Willeke van Ammelrooy scoorde in 1995 eindelijk met Antonia. René Fokker, recent aanwezig in de Slimste Mens, werd in 1996 onderscheiden voor Blind Date. In 1997 gingen kalveren naar een vijftal: Maartje Nevejan, Adelheid Roosen, Marnie Blok, Leonoor Pauw en Lieneke le Roux voor hun film Broos. In 2000 stond Willeke van Ammelrooy opnieuw op het podium voor Lijmen/Het Been.

Daarna was het de beurt aan de nieuwe generatie. 2001 Monic Hendrickx voor Nynke, 2002 Carice van Houten voor Minoes en 2003 Kim van Kooten voor Phileine zegt Sorry. De meest succesrijke vrouw is Carice: nog drie keer mocht ze een kalf beetpakken, voor Zwartboek in 2006, voor De Gelukkige Huisvrouw in 2010 en voor Black Butterflies in 2011.

Rutger Hauer kreeg in 1981 de prijs voor zijn hele oeuvre. Rijk de Gooyer volgde in 1982. In 1983 won Vic Moeremans met De Vlaschaard, in 1984 Gerard Thoolen met De Mannetjesmaker en de Illusionist, in 1985 Peter Tuinman, De Dream, in 1986 Johnny Kraaykamp sr, De Aanslag en de Wisselwachter. Willem Nijholt mocht ook wel eens een keer, in 1987, met Havinck. Michiel Romeyn was in 1988 van de jongere lichting voor Van Geluk Gesproken. In 1989 volgde Pierre Bokma voor Leedvermaak en in 1990 was Thom Hoffman de laureaat voor De Avonden.

Rijk de Gooyer kwam nog eens terug in 1995 voor Hoogste Tijd en gooide daarna zijn kalf uit het raam van zijn taxi, bestuurd door Maarten Spanjer. Een derde kalf kreeg Utrechtse Rijk in 1999 voor Madelief, krassen in een tafelblad.

Ook onder de mannen trad een nieuwe generatie naar voren: Frank Lammers in 2006 voor Nachtrit, Marcel Hensema in 2007 voor Wild Romance, Barry Atsma in 2010 voor Komt een vrouw bij de dokter, Nasrdin Dchar in 2011 voor Rabat, Gijs Naber in 2014 voor Aanmodderfokker, Martijn Fischer in 2015 voor Bloed, Zweet & Tranen.

Het is bijzonder aardig om de gehele lijsten winnaars door te nemen, ook bij wijze van aandenken. Van 1998 tot 2015 heb ik voor de NOS heel wat kalveren zien uitreiken en stralende mannen en vrouwen gezien en gesproken.

Voorbij dus, dat onderdeel van de feestelijkheden. Silvia van der Heiden gaat als directeur van het Nederlands Filmfestival mee met de ombuiging naar genderneutraliteit. Prestaties mogen niet meer beoordeeld worden voor mannen of vrouwen afzonderlijk. Het gaat voortaan puur om vakmanschap. Het is goed om in dit verband te letten op de tweede lettergreep van dat begrip.

Weken voor het begin van het festival zwelt het rumoer over dit besluit aan. Onder acteurs, actrices en regisseurs is een eensluidendheid ontstaan of het wel zo slim is om mee te rollen op de gendergolf. In het AD veegde columnist Özcan Akyol er de vloer mee aan: 'de Utrechtse directie maakt zichzelf belachelijk.' 

Ik zelf vind dat het niet gaat over mannen, of vrouwen, maar om winnaars, de besten van het jaar. Daarom moeten er nieuwe beelden komen. Naast de kalveren in de andere categorieën gaat de Gouden Stier naar de beste acteur en de Gouden Koe naar de beste actrice.