Wielaert - Een Utrechtse kampioen in Den Haag
Gepubliceerd: vrijdag 29 mei 2020 17:29
Jeroen Wielaert - 'Ik ben Jan van de gemeente.' Dat is zijn vaste introductie bij het voorstellen. Na zijn installatie voor een tweede termijn maakte hij met verve duidelijk dat hij nog zes jaar Jan van de gemeente wilde blijven. Sinds donderdagavond blijkt hoe betrekkelijk die overtuiging was. Vanaf 1 juli is Jan van Zanen burgemeester van Den Haag, Utrecht met grote verbazing achter latend, juist omdat hij zo een was met de gemeente.
De vertrouwenwekkende medeling dat Jan doorging in de stad dateert van een jaar geleden. Toen ging het nog over de onberispelijkheid van de burgemeester, hij mocht zich terecht verheugen in grote populariteit. Met zijn abrupte vertrek komt er toch een smet op dat blazoen, al is dat vooral voor de Utrecht-chauvinisten. Voor hen was hij de kampioen van Utrecht, de sterke man die de stad ferm omhoog hield tussen de andere drie Nederlandse grootsteden, zoals hij met zijn bretels niet alleen zijn pantalon van afzakken behoedde, maar er ook zijn vooruitstekende borst mee accentueerde. Een mannetjesputter tussen de andere burgemeesters. Dat moeten ze in Den Haag ook hebben gewaardeerd. De liberale vrinden zetten de deur wagenwijd voor hem open.
Ineens gaat Utrecht nu over tot het ophalen van herinneringen aan Van Zanen, terwijl de stad nog maar net bezig was om samen met hem uit de coronacrisis te herrijzen en verder te werken aan het voortschrijdende municipale elan. Dat is ook zo vreemd aan de timing van het vertrek: het gebeurt in een soort luwte, maar voor de vertrouwenscommissie in Den Haag was de urgentie hoog en ze konden theater Diligentia goed gebruiken voor een besloten zitting, omdat de raadsleden er genoeg afstand van elkaar konden houden en de deuren gesloten voor nieuwsgierigen.
Ik herinner me die bijzondere taxirit door Parijs, een mooie herfstavond in 2014. De volgende dag zou Jan van Zanen een congreszaal met 3000 vooral Franse burgemeesters toespreken over Utrecht, stad van de Grand Départ du Tour in 2015. Op weg naar het Novotel even buiten de périférique ging het een stukje door het Bois de Boulogne. Er liepen een paar lichte dames rond de bankjes, loom wachtend op klanidizie voor seksuele verzorging. Ze waren een betrekking in de Moulin Rouge misgelopen. Ik wees de burgemeester op hen. 'Het zijn mooie ook!' zei Jan met die brede grijns van hem. Even had hij weer oog voor de beroepsgroep die in Utrecht een hoofdpijndossier zou blijven. Jan van de gemeente hoefde zich niet meer druk te maken over het Zandpad, maar ook in zijn nog maar net begonnen tweede termijn was er nog geen geheel bevredigende oplossing in zake deze dienstverlening gerealiseerd.
Vlak voor de kerst van 2019 nam ik voor RTV Utrecht een interview met de opnieuw geïnstalleerde burgemeester op. Het was in zijn kamer hoog in het Stadskantoor met het fraaie uitzicht over het nieuwe stationsgebied. Onderwerp was de schaalvergroting en de intense nieuwbouwdynamiek in de stad. De grote opbloei van de stad was niet Van Zanens eigen meesterwerk, al had hij er als wethouder wel zijn eigen aandeel in gehad. Van het woord 'metropool' wilde hij niets weten. Hij benadrukte liever hoe Utrecht achter al dat moderne beton en glas zijn eigenheid had behouden, dat het toch nog een stadsie was gebleven.
Het was de benadering van de man die het graag gewoon hield tussen gewone mensen. Op buitenlandse trips hield hij zijn gehoor andere dimensies voor, dan ging het over de aantrekkelijkheid van een groeistad vol healthy urban living. Op dat punt bleek Jan steevast de beste ambassadeur voor Utrecht.
'Jan van de gemeente' was meer dan een simpel soort relativering van zijn ambt. Als framing werd het ook een onderdeel van een identiteit: een man tussen de mensen, rotsvast en loyaal aan de stad waar hij, ter wereld gekomen in Purmerend, geboren voor leek te zijn. Dat zorgt ervoor dat tal van Utrechters nu zo teleurgesteld zijn dat hij vertrekt. Hij kan wel burgemeester worden in Den Haag, maar het blijft hun Jan. Hij zal in de Residentie toch een andere formule moeten vinden om zich voor te stellen als hoogste bestuurder buiten het Binnenhof.
In Utrecht is het afwachten of de vertrouwenscommissie iemand kan vinden die kan tippen aan het profiel van de man die de stad zoveel smoel gaf met die meesterlijk gespeelde rol.
