Jeroen Wielaert - Utrecht is een iconisch stadsgezicht rijker, maar de oordelen liegen er niet om. Het is nu al het meest besproken en gefotografeerde kunstwerk van het jaar, Intellectual Heritage van Maarten Baas, boven de ingang van de bieb aan de Neude. 'Absolute wansmaak. Een prachtig monument verneukt.'

Een meerderheid van mensen vindt dat het totaal niet kan. Bij het zien van de eerste foto's meende ik dat er een carnavalswagen verkeerd geparkeerd stond. Toch maar zelf gaan kijken. Bij het aanrijden op de fiets dacht ik: vrolijk ding.

Het oude hoofdpostkantoor is ontworpen door Joop Crouwel. Het was al monumentaal bij de opening in 1924, ook door de immense hal met de paraboolvormige bogen en de zes arduinen beelden van Hendrik van den Eijnde, vijf symboliseren de werelddelen, de zesde handel en welvaart. Ik heb die hal vaak bewonderd, wachtend op mijn beurt om kaartjes te kopen voor een popconcert. Toen de posterijen vertrokken waren ontstond een riante opening voor een cultureel multicomplex. Voor de start van de Tour in 2015 was de expositie Hôtel Héroique een leuk voorbeeld van een invulling.

Intellectual Heritage is een passende titel, dekt de lading van zoveel cultureel erfgoed. De bieb had al een aantal kunstwerken van Utrechtse makers in huis, vloer per vloer. De plaatsing van het werk van Maarten Baas stond gepland voor 2020, maar werd uitgesteld door corona, terwijl er al veel discussie over was ontstaan.

Utrecht was het gewend, met de UFO op de Intktpot, hoog boven het Moreelsepark, de Haas op de Neude, de theepot op Hoog Catharijne en Che Guevara, wandelend over de Croeselaan. Inzake de bieb kwam er een bezwaar bij: de vijf geselecteerde kunstenaars waren vijf witte mannen – geheel tegen de eigentijdse diversiteitseis. Voor mij zijn kunstzinnige kwaliteiten het belangrijkst. Maarten Baas had furore gemaakt met zijn klok op Schiphol, met dat mannetje erin en exposeerde in New York met Smoke, zijn verbrande Rietveld-stoel en Clay, meubels van klei. Een Utrechter om trots op te zijn, blij met de kans om werken te maken op bijzondere plekken, volledig bewust dat het kan schuren.

Als monumentaal gebouw heeft het oude postkantoor ook iets van een strenge kerk. Dus waren protesten over ontheiliging met een kleurrijk kunstwerk te verwachten. Alsof Atlas boven op het dak van het Paleis op de Dam een reuzenvarken van Jeff Koons in zijn rug had gekregen.

Van Fred Siebelink ken ik geen tergende rechtse uitspraken. Op Facebook was hij wel duidelijk over de nieuwe installatie: 'Ik ben totaal niet conservatief maar van sommige dingen moet je met je kunstzinnige poten van af blijven. Wat een lelijke waanzin!'

Fred kreeg veel bijval, maar er waren ook mensen die gunstiger oordeelden, zoals Broos Schnetz en Wouter de Heus. Jos Stelling mengde zich erin na een stuk van Ton van Rooijen in De NUK: 'Dit is toch allemaal door de gemeente zelf geïnitieerd/georganiseerd? Tja, dan blijft er van enig provocerend opstandig anarchisme weinig over.'

Tijd om Intellectual Heritage beter te bekijken. Ja, als lichtreclame zou het niet misstaan in Las Vegas. Het heeft ook iets van een buitenmodel decorstuk van Van Oekels Discohoek uit de jaren zeventig. Detoneert het met die schaal boven de entree van het geliefde gebouw?

Het steekt in zijn veelkleurigheid luidruchtig af tegen het strenge oude baksteen, maar proportioneel klopt het: de boogvorm laat alle ruimte voor het glas-in-loodraam boven de pui. Naast de vorm is er de inhoud, namen en termen in allerlei vormen van neon. Grote schrijvers lichten er op: Tsjechov, Kafka, Sartre en Woolf. Multatuli is in krulletters de enige Nederlander. Als Utrechter heeft Maarten Baas Ronald Giphart toch te licht bevonden om hier te schijnen. Hij heeft wel nijntje toegevoegd, zonder Dick Bruna te nuonceren.

Grote pijlen wijzen naar binnen met de woorden Study Study Study en Bibliotheek. In de boogvorm van de ingang staat er Lectori Salutem, een goed Latijns welkom aan de lezers. Met verticaal daarboven, tegen al deze verbale luidruchtigheid in het woord Silence.

Dit is geen provocatie. Het is een uitbundige viering van de letteren, in het hart van de stad van kennis en cultuur. Citymarketing! Daar past ook die andere Latijnse spreuk bij, een beetje verscholen achter dit alles: PRUDENTIA POTENTIA EST. Precies: kennis is macht.

Wees dus maar wijs met Intellectual Heritage.