Jeroen Wielaert - Een bebaarde ruiter, naakt bovenlijf, leren broek, het paard waarop hij zit in het zand gezakt aan een strand, de zee in de verte, torens, een stand van Coca Cola, achter een tent met rood wit baldakijn.

De ruiter heeft een kaart voor zich uitgevouwen van Nederland, met forse overstromingen in Friesland en hij wijst naar het grote gebouw voor zich, waar een voet uit het raam steekt. We zijn in Utrecht, het is niet vreemd om aan een absurde versie van Sint Maarten te denken. Het tafereel is eerst gedroomd en daarna in 2017 geschilderd door Paul Klemann. Het doek heet Op Zoek naar Zeeland. Het is een van de fantastische grote doeken in het Utrecht Lokaal van het Centraal Museum. De tentoonstelling heet Ik droom nog steeds van Utrecht.

Pal tegenover het doek van de ruiter hangt een van de meest bekende schilderijen van Klemann (Utrecht, 1960). Het was een paar jaar geleden ook te zien op de tentoonstelling over het surrealisme naast werk van Utrechtse grootheden als Joop Moesman en Pyke Koch. De Domtoren, sterk voorovergebogen met stenen tentakels, reikend naar de Domkerk, tot over het dak. Het doek hoort tot de collectie van het Centraal Museum en is een van de publiekslievelingen. De expositie laat zien hoeveel rijker het werk van Klemann is. In Utrecht Lokaal wordt het een trip vol hallucinaties.

Klemann kreeg in 2020 de Boelaardprijs voor zijn grote oeuvre. Eigenlijk zou de presentatie in het Utrecht Lokaal er direct aan gekoppeld worden, maar dat werd verhinderd door corona. Het is goed dat het nu wel doorgaat. Klemanns werk is tijdloos, al heeft het wel een ontwikkeling in fasen: eerst waren er de tekeningen, daarna kwamen de forse schilderijen. Museumdirecteur Bart Rutten: ‘Het werk van Klemann sluit goed aan bij de surrealistische thema’s in de collectie van het Centraal Museum en de artistieke traditie van Utrecht.’

In 1994 had Klemann in het Centraal Museum al de solotentoonstelling Droomtekeningen. Nu is het voluit gaan met de recente doeken die het Utrecht Lokaal laten uitpuilen. In zijn voorwoord in de bijbehorende  bundel schrijft Rutten: 'Het voorstellingsvermogen buldert van de wanden.' Zo is het, ze komen even hard als raadselachtig aan. Bizar, absurd, schurend, strelend en magnetisch: de beelden en de kleuren trekken je het doek in.

In een begeleidend film zegt Klemann zelf: 'Voor mij is iets goed als je blijft kijken.'

Zo is het, het was ook mijn beleving, vooral omdat er per schilderij meer te zien dan het tafereel dat het eerst je blik vangt.

Klemann: 'Je zet die tekeningen op en je moet het uit je hersens trekken.'

Verbluffend wat er zich in dat brein afspeelt en hoe de dromen niet vervagen als bij ieder gewoon mens. Maar Paul Klemann is geen gewoon mens. Is het therapeutisch, een manier om demonen te bezweren?

Vast staat dat Klemann bekend is met Outsider Art, een term voor kunst van mensen met een geestelijk mankement. Hij adviseert de organisatie Special Arts die werkt aan kunst- en cultuurparticipatie van mensen met een beperking. Komende zomer komt er een tentoonstelling in de Nicolaikerk naast het Centraal Museum waar Klemann ook aan verbonden is.

Net als Moesman en Koch is Klemann niet gestoord. De droomduiding in het Utrecht Lokaal is opwindend, confronterend en aanstekelijk: hier is een man bezig met de onuitputtelijk buitenissige inspiratiebron in zijn hoofd. Zo komt hij tot voorstellingen van dichtbij, uit eigen stad, maar ook verder weg, hoogst exotisch, Afrikaanse en Oosterse taferelen met een geweldige beestenboel, palmen, woestijnen, minaretten. Doeken met freaky titels als De Heilige Ram begeleidt een Nijlcruise en in de maan woont een vrouw met een spiegel (2018-2020), Het Wuhan laboratorium en de schoorsteen duimt een wolk (2021-2023) en Egyptische hiërogliefen creëren een krokodil op een Sobek-altaar (2017). Het is goed te zien hoe Klemann er al schilderend in is opgegaan, nadat hij alles eerst gedroomd heeft, houdt hij het vast in verf, gul, gretig, grillig.

Ver van de Nijl kwam hij weer thuis aan de Oudegracht. Een enkele man laat er zijn hond uit, vlak bij een hoekhuis met een oude fiets ervoor. Onder het raam naast de fel groene huisdeur barst een ledikant naar buiten. Klemann werkte in 2022 en 2023 aan Mijn huis was te klein voor een bed.

Kan zijn dat hij er in heeft liggen dromen. 

De tentoonstelling duurt nog tot 20 augustus. Tegelijkertijd is er ook een expositie in Galerie de Waterbolk in de Schoutenstraat met werken uit 1982 t/m 2023.

Dressed up for a lockdown party, 2023 Paul Klemann