Wielaert – Aan de horizon: verrassende vakantie in Centraal Museum

Jeroen Wielaert - Een zomers verblijf in Italië hoeft niet verder te gaan dan Utrecht en voert ook terug in de tijd. Oude havengezichten, arcadische landschappen met boogbruggen en ruïneuze pilaren. Het blijft tijdloos vakantiegenoegen, maar is eeuwen ouder als hartstocht van Utrechtse schilders. Dat is de basis van de zomertentoonstelling Aan de horizon in het Centraal Museum. Een expositie als een reis op zich, met alles wat er schuurt in de wereld van nu. Een paar spectaculaire moderne werken maken er een extra mooie vakantiebestemming van.

Bij binnenkomst valt direct het Italiaanse Havengezicht op, een fel realistisch doek uit 1649 van Jan Baptist Weenix. De gebouwen, de beesten, de mensen – alles straalt grote drukte uit. Het is een klein feest van herkenning: dit doek hing ook op de recente, zeer succesvolle tentoonstelling over de Bentvueghels.

Naast die haven is er het Landschap met Waterval van Jacob de Heusch. Hij behoorde tot de italianisanten, Utrechtse schilders die in de 17de eeuw naar Italië afreisden om inspiratie op te doen. Het was de bezieling voor deze tentoonstelling. Conservator Laurie Cluitmans: 'Die klassieke oudheid bood ons de inspiratie om iets met landschappen te doen. Met de vraag hoe landschappen het doen.'

Alles heeft te maken met het zoeken naar nieuwe horizonten, andere belevingen, hier samengebracht in aangename nabijheid, in een bonte expositie vol reislust.

Het levert direct in de eerste zaal indrukwekkende contrasten op. Het is een directe ontmoeting van dat oude werk met het hoogst actuele van de Albanees Adrian Paci (1969). Van hem zijn de twee grote video's met Albaanse berglandschappen bij een landweg. Op het ene beeld beweegt het naar de hoogten toe, op het andere gaat het er vandaan. Er zijn mensen te zien, maar toch heeft het een lading van verlatenheid, het is landschap dat zomaar een verlangen naar Albanië ingeeft. Paci's impressie van een groep mensen hangt naast het Italiaanse havengezicht. Ze doen denken aan vluchtelingen, associatie op basis van de ernstige actualiteit van nu. Cluitmans: 'Dat is dus ook wat het landschap doet. In werkelijkheid kwamen deze mensen van een bruiloft.'

In zaal twee een nieuwe ontmoeting van vroeger en nu. Er hangen twee reusachtige wandbespanningen met klassieke landschappen van een anonieme meester uit de periode 1750-1800. Het komt ook uit de eigen collectie, zelden vertoond, het landschapsbehang van vermogende Utrechters.

Indrukwekkend zijn ook de roestige platte bassins midden in de zaal, omgeven door rotsblokken. Het is de installatie van de Zuid-Afrikaanse Lungiswa Gquenta (1990). Hier schuurt het stevig, het is een harde verbeelding van de droogte, landschappen als levenloze vlakten als gevolg van klimaatverandering. De stenen zijn Zuid-Afrikaans erfgoed, bewaren stille voorouderlijke verhalen. 

Met Paci en Gquenta heeft het Centraal Museum nationaliteiten van verre grenzen binnen gehaald en het blijft niet bij die twee. A priori gaat het over het landschapsavontuur, maar de inclusiviteit is gewaarborgd. Voor de plaatselijke diversiteit is het goed dat er ook werk van Dirkje Kuik te zien is, zoals de Engelse Vloot aan de Somme, Studie Gondels en het Arsenaal Venetië.

Aan alles is gedacht, dat is duidelijk. Dus ontbreekt ook die geweldige Hout Auto van Joost Conijn niet, gebouwd op het chassis van een Citroën DS. Hij is voor het eerst sinds twintig jaar weer te zien in het Centraal Museum, samen met de video van de reis door Oost-Europa die Conijn ermee maakte. Het is verleidelijk om erin te gaan zitten, maar de portieren zijn op slot.

Nog leuker wordt het bij de zonnige aanblik van twee bijzondere werken. Aan de muur een landschap van mozaïek: Le Soleil Toujours van de Libanese kunstenaar Etel Adnan, een bruikleen van Museum Voorlinden. Het is een samenstelling van 136 handgemaakte en beschilderde tegels met een fel schitterende zon in het midden.

Goed om ervoor te gaan zitten op de grote roze, kunststof bank met uitstulpingen centraal in de zaal. Het is het werk Between here and the sun, speciaal voor deze tentoonstelling gemaakt door de Deense Anna Agaard Jensen. Het is Bart Rutten aan te raden om dit geweldige topstuk ook na deze tentoonstelling te tonen. Uitnodigende, duurzame kunst.

Minder gezellig, maar ook weer heel confronterend is een andere installatie van Lungiswa Gquanta: Ntabamanzi. Het is lopen door een nauwe holte in een hoge bos prikkeldraad. Alweer een nieuwe prikkeling op deze aanlokkelijke zomerse kunstreis.

Wie zelf nog wil schilderen als Bob Ross kan nog terecht in de caravan in de binnentuin. Nooit was een vakantie in het Centraal Museum zo plezierig. 

 
Aan de horizon is van 1 juli tot en met 27 augustus 2023 te zien in het Centraal Museum