Wielaert - 18 maart, onvergetelijke datum

De tramaanslag van vijf jaar geleden en de dagen erna staan journalist Jeroen Wielaert nog helder voor de geest. Speciaal voor Nieuws030 beschrijft hij deze dagen. Bij zijn verhaal plaatsen wij foto's die Wielaert zélf maakte. 

Op de stralende vroege lentemorgen van maandag 18 maart 2019 klonk het geluid van een helikopter boven Welgelegen, het Soestdijk-achtige appartementencomplex in Oog in Al.

Op de radio hoorde ik waarom: een aanslag op het 24 Oktoberplein. 'Dat is bij ons,' dacht ik meteen. Het was 11 uur. Ik liep snel naar het woonkamerraam. Tussen de bomen van het plantsoen zag ik ambulances staan, rood-witte linten hangen.

Ik had vrij die dag, maar als radioverslaggever voor de NOS wist ik wat me te doen stond. Erop af. Een telefoontje met de redactie leerde me dat er nog geen verslaggever ter plekke was. Voor mij was het maar 200 meter lopen naar de plaats delict.

Er was meteen verbinding met de Luci-app. Even na half twaalf kwam ik voor het eerst in de uitzending van Sven Kockelman die zijn stem al op terreurdiepte had gebracht. Het ergste was al voorbij, leek het. Het was merkwaardig stil.

Het ging erom het toneel te beschrijven. De stilstaande tram in de bocht onder de fly-over. De naast elkaar geparkeerde ambulances. De tram verderop, waar nog enige beweging gaande was. Speurende mannen in witte pakken.

Zo ging het meer dan een half uur door, onder voelbare dreiging, maar zonder dader of daders. Ik verplaatste me naar de kruising waar inmiddels meerdere verslaggevers waren samen gekomen. Cameraploegen achter de linten.

Toen zag ik het, vertelde het live. Een wit laken met twee uitstekende voeten, zichtbaar onder de tram in de bocht. Niet lang erna kwam er een politiewoordvoerder bij, maar die wilde het bericht van de dode niet bevestigen, hoewel er toch iets duidelijk zichtbaar was.

Vier dagen eerder was er in het Nieuw-Zeelandse Christchurch aanslagen gepleegd op twee moskeeën, waarbij 51 doden en 40 gewonden vielen. De dader was een extreemrechtse Australische terrorist. Europa was de aanslagen op de Bataclan in Parijs, herfst 2015 en in de metro van Brussel, voorjaar 2016 nog niet vergeten.

Het was niet vreemd dat op het 24 Oktoberplein ineens ook Richard Quest verscheen, de flamboyante verslaggever van CNN. Hij was voor opnamen in Amsterdam en kon snel in Utrecht zijn. Voor hem was het beeld hetzelfde. De stilstaande trams. Het witte laken. De stilstaande ambulances.

Was het wel terreur? Dat zag er toch anders uit, meende ik. Rampzaliger, met veel meer schade, veel meer slachtoffers, meer tumult van politie en hulpverleners. Het kon ook een ordinaire criminele afrekening zijn. Ik deelde die twijfel met NOS-televisiecollega Lidwien Gevers en liet het ook met passende terughoudendheid horen in een van mijn laatste verslagen vanaf het Oktoberplein.

Hilversum vroeg of ik naar de moskee wilde gaan bij de Vleutenseweg. Ik pakte mijn fiets. Het islamitische gebouw was gesloten. Wegens omstandigheden, stond op een op de deur geplakt papier.

Bij de naburige eettenten raakte ik aan de praat met een paar Turkse mannen. Ze herkende de dader van wie inmiddels een foto rondging in de media. Ene Gökmen T.

Een van de mannen had als kok gewerkt in de Abrikoos op de Oudegracht en had hem meegemaakt als afwasser. Ze dronken wel eens biertje op de Neude. Een terrorist? Nee. Hij had wel een baard gekregen, was lange gewaden gaan dragen.

In een stand-upper bij de moskee zei een Britse verslaggever: 'Possibly this was not a terrorist, but a domestic one.'

Aan het eind van de middag zat de verslaggeving erop. Ik fietste nog even de stad in. Het was er onwezenlijk stil. Er zat geen mens op het terras van Orloff. 

Het leven in de binnenstad was voor uren stilgelegd geweest. Mensen hadden zich uren opgesloten gevoeld in het café aan het Wed. Een van de bardames zei: 'Het was angstwekkend stil.'

18 maart duurde nog dagen voort. Elke middag liep ik naar het plein, zag de bloemenzee met de teksten aanzwellen rond de boom in het plantsoen.

Woensdag 20 maart waren de verkiezingen voor de Provinciale Staten. Ik ging daarvoor naar een verkiezingsbureau in een school op Kanaleneiland. Een jonge vrouw met hoofddoek zei: 'Ik ga hier niet anders door stemmen. Het is wel vervelend. Het ging net zo goed met Kanaleneiland. Nu wordt het verpest door een individu.'

Op vrijdagavond 22 maart kwam de stille tocht met onder andere burgemeester Jan van Zanen, premier Rutte en minister Ferd Grapperhaus.

Heel indrukwekkend was de onaangekondigde manifestatie, de middag ervoor. Op het plantsoen met de bloemen kwam een stille stoet uit Kanaleneiland aan, aangevoerd door een groep moskeevoorgangers in lange witte gewaden.

Ze legden witte bloemen neer. Daarna verzamelden ze zich achter een spandoek met de tekst: MOSLIMS VREDE MET DE MENSHEID U EN WIJ NAKOMELINGEN VAN ADAM.

Maandag is de vijfde herdenking geweest. De vier doden zijn herdacht. De dader blijft levenslang doorgedraaid. Kanaleneiland is van hem verlost. Historisch blijft het anders dan in Parijs, Brussel en Christchurch.

18 maart zal een speciale datum blijven voor Utrecht.
   

Zie ook: Herdenking tramaanslag