Wielaert - 100 jaar Rietveld Schröderhuis, icoon na de hoon

Jeroen Wielaert - Liefde en lef. Dat waren de aansprekende basiselementen voor de bouw van een unieke woning die 100 jaar oud wordt: het Rietveld Schröderhuis. Voor het Centraal Museum aanleiding voor een feest van 100 dagen onder het motto '100 jaar een stijlicoon, 100 dagen feest'. Het wordt gevierd met theatervoorstellingen, buurtwandelingen en een markt. Zo komt het huis samen met de gerestaureerde Domtoren weer volop in de aandacht als Utrechtse trots. Al is dat niet altijd zo geweest. 

Na 100 jaar is het huis met nummer 50 een vertrouwde architectonische uitzondering tussen het baksteen aan de Prins Hendriklaan. Unesco Werelderfgoed waar niet meer in gewoond wordt. Dat was wel het streven van die twee, Truus Schröder en Gerrit Rietveld.

Bij het ontwerpen en bouwen wisten ze hoe afwijkend het zou worden als woonhuis, maar tegelijk was het voor hen heel normaal. Ze waren hartstochtelijk aanhangers van een nieuwe kunstbeweging, de Stijl en ze wilden een huis naar de radicale ideeën van de groep, inclusief het gebruik van de kleuren: geel en rood tegen zwart en wit. Het werden de kleuren van de vensters en de balken in het vierkantige geheel zonder puntdak.

Zo'n modern huis had nog niemand gezien. Het stond aan de toenmalige uiterste grens van Utrecht, keek uit over weilanden. Truus trok er meteen in met haar drie kinderen uit het huwelijk met de in 1923 overleden advocaat Frits Schröder. Rietveld bleef bij zijn Vrouwgien, ze hadden zes kinderen. Vrouwgien stierf in 1957. Gerrit kon eindelijk bij Truus intrekken. Hij kwam thuis in zijn eigen ontwerp. Ze waren 68 en 67.

Conservator Natalie Dubois zei bij de opening van de feestelijkheden: 'In 1924 werd nog op kolen gestookt, droegen de mensen hoge hoeden. Om in die tijd uit het niets dit te bouwen is een uitzondelijke prestatie. Het waren twee vrijgevochten mensen die zich niets van hun omgeving aantrokken.'

Het is goed om daaraan te denken bij het kijken naar het huis. Het is en blijft een symbool van de buitenissige verbeelding van die twee.

Die omgeving was vooral heel Utrechts, een bevolking voor wie normaal gek genoeg was. Schrijfster Jessica van Geel werkt met Dubois aan een boek over het leven in het Rietveld Schröderhuis. Ze weet hoe er in het begin naar het huis gekeken werd: 'Er werden steentjes tegen de ruiten gegooid. De mensen vonden het een schande, zo'n excentriek huis. De kinderen kregen te maken met pesterij: er woonden communisten in dat huis. Op zondagwandelingen kwamen de mensen toch kijken. Een groot deel kon het niet waarderen. De internationale avant-gardepers nam het op, maar de buurman vond het niks.'

Gelijk met het bijzondere huis werd de bouw van het Postkantoor aan de Neude voltooid. Er werd meer over geschreven dan over het huis. Dubois: 'Het kwam wel direct vier keer in het blad van de Stijl. In ons onderzoek hebben we niets uit de Utrechtse kranten uit die dagen kunnen vinden. Je zou het toch wel verwachten in het Utrechtsch Nieuwsblad.'

Volgens een hardnekkig verhaal kwamen er bussen met studenten van de TH Delft om te laten zien wat de verkeerde bouwstijl was. Volgens Dubois is dat niet bewezen, allemaal van horen zeggen.

Was het te progressief voor Utrecht? Dubois: 'Dat is een lastige vraag. Het is one of a kind. Het stond een eind van de stad. De omslag in de waardering kwam in de jaren 50, toen de Stijl populair werd en Rietveld populair werd. Er kwamen grote tentoonstellingen in het MOMA in New York en het Stedelijk Museum in Amsterdam. Het heeft Utrecht ontzettend vooruit geholpen als je kijkt naar nu. De mensen komen uit de hele wereld. Terugkijkend mag Utrecht er trots op zijn. Het heeft niet alleen de Domtoren, maar ook het Rietveld Schröderhuis.'

Een eeuw verder is het huis nog niet overtroffen door een aansprekende hedendaagse architect, gelet op de nieuwbouw in het Stationsgebied. Het is allemaal zo recht en strak als Rietveld, maar met minder kleur.

Van Rietveld zelf is in Utrecht meer te zien, maar daar gaat het in de 100-daagse niet om. Dubois: 'We vieren dít huis. Het is geen Rietveldjaar.'

Voortdurende regen verdreef in de late woensdagmiddag het idee van een zonnige officiële opening van het jubileum. Artistiek-directeur Bart Rutten gaf er een leuke wending aan: 'Het is symbolisch voor het planten van een wilg.' Die symbolische handeling werd verricht door drie kleinkinderen van Truus Schröder: Maarten, Rein en Margot, mensen van hoge leeftijd. Achter hen stond het huis te glimmen van eeuwige jeugd.