Kees van Oosten - Dit keer een dubbele column, want ik sla een paar weken over. Een pleidooi voor een overheid die ons minder last bezorgt en waar we minder geld aan kwijt zijn. Nog niet zo heel lang geleden bestond er een bloeiend verenigingsleven en was er veel onderling hulpbetoon. Daar heeft de snelgroeiende overheid met al zijn academische professionals een eind aan gemaakt en nu zitten we met onbetaalbare zorg, een enorme bureaucratie en een overheid waar we voor­namelijk last van hebben. Tijd om dat terug te draaien.

Op school, door de krant en de NOS wordt ons dagelijks voorgehouden: zonder overheid zou onze samenleving een grote chaos zijn. Wij leren dat de overheid er is voor het algemeen be­lang. Dat de overheid onpartijdig is en dat wij allemaal, wit of zwart, man of vrouw of iets anders en ongeacht etniciteit en geloof, gelijk door de overheid (en de politie!) worden behan­deld. Wij leren dat de overheid voor ons zorgt en er is om grote problemen op te lossen. De werkelijkheid is anders.

In Utrecht zou niemand in armoede hoeven leven als de gemeente de honderden miljoenen die over de balk worden gegooid voor het muziekpaleis, de ondergrondse parkeervoorziening onder het Jaarbeursplein, de opwaardering van de Noordelijke Randweg Utrecht, volstrekt nut­teloze beleidsambtenaren en managers zou gebruiken voor schuldhulpverlening en structurele inkomenssteun.

In Utrecht zou geen woningnood bestaan als de gemeente niet vele duizenden betaalbare so­ciale huurwoningen had laten slopen om die te vervangen door koopwoningen. In 1996 was het aandeel sociale huur 47%. Het beleid van de gemeente is sinds 2000 om dat terug te bren­gen naar 30%. Het creëren van woningnood heeft geen ander doel dan het opdrijven van de  prijs van woningen. Daar verdienen de banken aan (hypotheken), bouwend nederland en de gemeente zelf (leges op bouwvergunning en stijgende grondprijzen).

Om de gemeenteraad en het publiek zo gek te krijgen dat ze met de sloop van sociale huurwo­ningen akkoord gingen besloot de gemeente Kanaleneiland, Overvecht, Zuilen en Hoograven in persberichten en nota’s af te schilderen als wijken die onveilig en onleefbaar zijn doordat er zoveel Turken en Marokkanen wonen. Niet de PVV van Wilders, maar de overheid zelf, in dit geval de gemeente Utrecht, is be­gonnen haat te zaaien tegen alloch­tonen om een argument te hebben om 10.000 sociale huurwoningen te kunnen slopen.

In 1999 spraken de EU-landen af dat in 2010 aan norm voor stikstofdioxide (NO2) zou wor­den voldaan. Het RIVM berekende in 2005 dat bij de gestelde norm van 40 microgram/m3 nog steeds elk jaar 16.000 Nederlanders te vroeg zouden sterven door luchtverontreiniging en tien keer zoveel mensen astma en copd zouden hebben. De gemeente Utrecht deed niets om die normen te halen behalve het produceren van stapels dure rapporten en actieplannen. Het gevolg is dat de norm die in 2010 moest worden gehaald in 2015 nog steeds niet is gehaald.

In 1997 spraken landen, waaronder Nederland, af dat de uitstoot van CO2 teruggebracht zou worden tot 6% onder het niveau van 1990. De gemeente Utrecht deed niets om die afspraak na te komen en doet nog steeds niets. Het autoverkeer in een stad is goed voor 40% van de CO2 uitstoot in de stad, maar het autoverkeer en de parkeergelegenheid terugdringen is er niet bij want de gemeente raakt de grond voor kantoren in het stationsgebied niet kwijt als er niet meer parkeervoorzieningen komen.  

Als je bewoners vraagt wat zij het grootste probleem vinden, dan antwoordt een grote meer­derheid: onveiligheid en criminaliteit. Dat weet de gemeente, maar die doet niets om de on­veiligheid terug te dringen, behalve aan de hand van politiestatistieken aantonen dat de onvei­ligheid elk jaar weer wat is afgenomen. Maar geen burger gelooft dat. En terecht want die po­litiestatistieken zijn gebaseerd op aangiften. En steeds minder mensen doen aangifte, want de politie komt in de meeste gevallen toch niet kijken.

Wat bewoners ook heel vervelend vinden is de verkeersonveiligheid. Dat je als fietser of voetganger voor je sokken gereden wordt door auto's en steeds vaker ook door fietsers. Daar doet de gemeente ook niets tegen want die heeft maar één zorg: dat de stad overal goed en vlot bereikbaar is. Wethouder Van Hooijdonk haalt dus oversteekverkeerslichten weg. Ouders moeten hun kin­deren maar naar school brengen en ophalen en mensen die slecht ter been zijn kunnen maar beter helemaal niet oversteken.

Wat deze voorbeelden duidelijk maken is dat de overheid problemen niet oplost maar juist problemen maakt en ze in elk geval in stand houdt. Dat heeft twee redenen. De eerste is dat de overheid er op uit is zich onmisbaar te maken. Dat zorgt immers voor werk op de plank voor een leger van ambtenaren. De tweede is dat er enorm aan die problemen wordt verdiend door bouwend nederland, banken, de asfaltindustrie, adviesbureaus en door de gemeente zelf. Pro­blemen oplossen is voor de overheid en haar vrienden zoiets als het slachten van de kip die gouden eieren legt.

Laatst zei een goede vriend tegen mij: als het duidelijk is dat de overheid problemen maakt en in stand houdt in plaats van ze op te lossen, waarom verdoen we onze tijd dan met inspraak, raadsinformaties en stadsgesprekken? Vroeger, toen de overheid nog klein was, losten we zelf onze problemen zelf op. Dat eigen initiatief en al dat vrijwilligerswerk hebben we ons laten afnemen door een overheid die steeds meer over alles en iedereen de baas is gaan spelen en bepaald niet om dienstbaar te zijn, althans niet aan het volk.

Het duurde even voordat bij mij het kwartje viel, maar met de kwestie van de stadsverwarming en de biowarmteinstallatie dacht ik opeens: verrek, waarom al die moeite doen om een onwillige wethouder te overtuigen? Het is veel effectiever en veel minder werk als we met zijn allen ons contract met Eneco opzeggen en een andere leverancier zoeken. Dan laat Eneco het wel uit zijn hoofd om die biowarmteinstallatie te bouwen en dan komt er snel een eind aan die veel te dure stadsverwarming.

Veel bewoners zijn het zat dat er in hun buurt overlast wordt bezorgd en dat klagen bij de ge­meente en de politie niet helpt. Die organiseren zelf een soort buurtwacht. Met whatsapp is dat heel makkelijk. Het aantal inbraken in een buurt met een actieve buurtwacht daalt spectaculair. Laat Toezicht&Handhaving maar wegblijven, want die komen toch niet. Die kan je ’s avonds laat trouwens niet eens meer bellen.

In verschillende buurten beginnen mensen buurtzorg op te zetten om elkaar te helpen. Met veel bureaucratische ellende kan je van de gemeente 10 minuten zorg krijgen. Dan is het veel makkelijker om elkaar te helpen. Als de gemeente toch niets doet dan moeilijkheden maken, laat ze dan een flink aantal leidinggevenden en beleidsambtenaren eruit gooien. Dat scheelt in de tegenwerking en het is goedkoper ook.

De overheid heeft ons leven duur gemaakt. In veel huishoudens moeten vader en moeder allebei full-time werken om de kosten van de woning op te brengen. Wij moeten steeds langer werken voordat we met pensioen kunnen gaan. En wat krijgen we er voor terug? Een overheid die het oplossen van problemen voornamelijk in de weg staat. Minder overheid maakt het leven goedkoper, prettiger, veiliger en gezonder. Liberaal, maar waar.