Kees van Oosten - All governments lie. Aldus de legendarische journalist I.F. Stone. Maar ook aldus klokkenluider Daniël Ellsberg (Pentagon Papers), Michael Moore, Noam Chomsky, Glen Greenwald (over Snowden) en vele andere critici van de overheid. Sommige politici reageren quasi gekwetst, maar de meesten spreken het niet eens tegen. De leugen heeft een vaste plaats in de toolkit van elke politicus en bestuurder, want zonder liegen en bedriegen valt er immers niet te besturen.

Terwijl uit berekeningen en rapporten van de gemeente blijkt dat de milieuzone voor personenwagens een reductie van hooguit 0,11 microgram/m3 NO2 oplevert (alleen maar in de milieuzone) en nieuwe diesels helemaal niet schoner blijken te zijn dan ouwe diesels, roept wethouder Lot van Hooijdonk dat de lucht in Utrecht 30% schoner wordt, daarin gesteund door Milieudefensie die zich voor het karretje van de GroenLinks-wethouder heeft laten spannen.

Dat de lucht in Utrecht 30% schoner wordt door de milieuzone wordt zo vaak mogelijk in de pers en op twitter herhaald. Immers: "waar" is wat je het publiek kan wijsmaken. Als je het maar vaak genoeg herhaalt en riskante discussies uit de weg weet te gaan, gaan de media en het volk het vanzelf geloven. Dat waarheid iets met feiten te maken heeft (namelijk dat het er mee in overeenstemming moet zijn) is kennelijk een naïeve opvatting.

Van deskundigen en adviseurs wordt verwacht dat zij op een wetenschappelijk ogende manier laten zien dat de keuzes die door het bestuur gemaakt worden juist zijn en ook voor deskundigen geldt: wiens brood men eet, diens woord men spreekt. De rol van de deskundigen is dus eigenlijk geen andere dan die van de reclamemaker: of het waar is doet er niet toe, als het publiek het maar als waarheid slikt.

Propaganda en misleiding horen nu eenmaal bij de democratie, aldus Noam Chomsky in "De intellectuelen en de staat". Met de opkomst van de democratie werd het voor de overheid steeds moeilijker om gewoon geweld te gebruiken om haar wil aan het volk op te leggen en dus werd geweld vervangen door propaganda en misleiding. Veel schoner en goedkoper dan geweld en veel effectiever. Intellectuelen ("experts in het legitimeren") genoeg die bereid zijn om voor een goed inkomen aan het volk uit te leggen dat het noodzakelijk en welgedaan is wat de overheid beslist.

Dat de plannen van de overheid vrijwel alleen worden ingegeven door de belangen van grote financiële instellingen, invloedrijke ondernemingen, projectontwikkelaars, asfaltondernemers en ambtelijke diensten (bewoners hebben niet gevraagd om het Muziekpaleis, de NOUW-2, de parkeergarage onder het Jaarbeursplein, de fly-over bij het 24 Oktoberplein, milieuzone) wordt verborgen door middel van vrome beleidsnota's waarin staat dat het allemaal juist in het belang is van de bewoners, hun welzijn en hun gezondheid.

Om te garanderen dat de overheid het volk straffeloos kan bedriegen heeft de wetgever ervoor gezorgd dat de overheid en haar ambtenaren niet strafrechtelijk vervolgd kunnen worden. Stel je voor dat de gemeente vervolgd zou kunnen worden voor valsheid in geschrifte. Dan valt er niet meer te besturen! Overigens, ambtenaren kunnen altijd aanvoeren dat zij slechts schreven wat de wethouder hen opdroeg en de wethouder kan altijd aanvoeren dat hij onmogelijk op de hoogte kan zijn van alles wat ambtenaren schrijven. Niemand is dus verantwoordelijk.

Voelt de gemeenteraad ("volksvertegenwoordiging") zich dan niet geroepen om wethouders tot de orde te roepen en eventueel weg te sturen als zij een loopje met de waarheid nemen? Nee hoor, want voor de meeste raadsleden geldt: "het is ons college en dus onze wethouder en die gaan wij het dus niet moeilijk maken". Dat is ook waarom verontruste brieven van bewoners vaak slecht worden gelezen en kritische bewoners door raadsleden al snel als zeurpieten worden beschouwd.

Kortom, er is alle reden om er van uit te gaan dat wij voortdurend door onze overheid bedrogen worden en alle reden om waakzaam te zijn. Zijn we dat niet dan dragen ook wij er aan bij dat wethouders en ambtenaren er veel te makkelijk mee weg komen als zij een loopje nemen met de waarheid.