Dries van Dijk - Burgemeester Jan Westra, de laatste eerste burger van de verdwenen gemeente Vleuten-De Meern, was een groot liefhebber en volger van de Vlaamse Westhoek-zanger Willem Vermandere.

Westra had, net als Vermandere, een grote passie en betrokkenheid voor het leed van de gewone burger. In de Westhoek, diep in Vlaanderen werd dat vooral de Grote Oorlog, de Eerste. Net als Westra met een kritische doorkijk naar de actuele wereld en de voortdurende oorlogen.

De bewondering van Jan Westra is niet verbazingwekkend in het licht van het verzet van de burgerij van de drie dorpen De Meern, Vleuten en het kasteeldorp Haarzuilens tegen annexatie eind vorige eeuw. Maar niet gewoon, gezien zijn eigen CDA-herkomst uit de bestuurlijke kringen van Breda en Hank en Dussen.

Westra ontwerpt zelf een doos van Pandora, waarin wekelijks een spotprent over de annexatie door Utrecht boven kwam drijven. Als één van de leiders loopt hij mee in de mars van Vleuten-De Meern naar Den Haag, waar de annexatie door Utrecht op 1 januari 2001 uiteindelijk wordt bezegeld. Nieuwbouw Leidsche Rijn ligt nu binnen de Utrechtse gemeentegrenzen.

De annexatie is, netjes gezegd, bestuurlijk gemotiveerd. In geografisch opzicht een draak van een plan, want hoeveel (fiets)bruggen de Amsterdam-Rijnkanaal ook overkluizen, hoeveel dure tunnelbuizen de A2 weg(ver)stoppen: Utrecht en Vleuten-De Meern zien elkaar als ‘die overkant’. Het Leidsche Rijn Centrum, vrijwel bovenop de A2, werd vorig jaar geografisch het centrum van de stad, maar zal hooguit 2e centrum naast de Dom worden.

Utrechts PvdA-wethouder Ad van Hasselt kondigt in 1987, als eerste grootschalige woningbouw in zijn eigen en zijn buurgemeente aan. In de jaren '90 blijkt Vleuten-De Meern, met een privaat-publieke projectorganisatie met 5 projectontwikkelaars, al snel in staat 2 fikse Vinexwijken op te zetten. Westra stimuleert woningbouw in Vleuten-De Meern, nadat de gemeente onder voorganger burgemeester Middelweerd jarenlang nieuwbouw buiten de gemeentegrenzen houdt. Stadsontwikkelaar Riek Bakker voorziet in 1995 in een Masterplan voor een parallelle ontwikkeling van de Vinexwijk Leidsche Rijn in beide gemeenten.

Maar Vleuten-De Meern wordt geofferd in het politieke spel. De stad Utrecht groeit in de opzet van een stadsprovincie, de BRU (Bestuur Regio Utrecht) met 8 gemeenten, die qua bestuur, openbaar vervoer, infrastructuur en bouwtaken gaat samenwerken. De provincie Utrecht dreigt uit het machtscentrum van haar provincie te verdwijnen. Westra ontsteekt in grote woede over het politieke spel: zijn gemeente wordt geofferd aan Utrecht, op voorwaarde dat de stad haar stadsprovincie opgeeft.

Commissaris der Koningin Pieter Beelaerts van Blokland, gedeputeerden Doede Kok (VVD) en Jan van Bergen (PvdA) zorgen ervoor dat Utrechts burgemeester Ivo Opstelten zijn handen in onschuld kan wassen. Ook tijdens een protestherindelingsbijeenkomst in de grote Vleutense veiling, nu een Vinexwoonbuurt, speelt hij slim een verontschuldigende houding. Hij weet: ook de VVD- en PvdA-bonzen in Den Haag vrezen de stadsprovincie.

Westra’s boosheid over het politieke spel slaat om in verzet. Ook het PvdA-smaldeel in de gemeente, met wethouder Janneke Kieft en raadslid, later wethouder Utrecht (!), Marie-Louise van Kleef steunt het verzet van de bevolking. Op naar Den Haag! Met één stem meerderheid wordt de herindelingswet uiteindelijk ook in de Eerste Kamer aangenomen met VVD en PvdA als grote voorstanders. 

Jan Westra overlijdt dit jaar op 12 september op 76-jarige leeftijd aan een hersentumor. Hij was van 1988 tot 1 januari 2001 burgemeester van Vleuten-De Meern.

De bitterheid over zijn gedwongen vertrek uit Vleuten-De Meern door de annexatie is in 2015 verdreven door de trots op zijn Vinexwijken Vleuterweide en Veldhuizen. Openheid en belangstellende warmte vormen nu de rode draad.

De Utrechtse raad herdenkt deze week, donderdagavond, Westra. Gepast? Nee! Verkeerde plek en verkeerd tijdstip. Te laat, lang na 12 september, en in de oude Utrechtse raadzaal, waar met de annexatie werd ingestemd. De Vleutense raadzaal is nog intact!

Het is net zo’n botte Utrechtse fout als het ‘weglaten’ van Haarzuilens op de nieuwe gemeenteplattegrond in de eerste Utrechtse gemeentegids na de herindeling.

Dries van Dijk is journalist/fotograaf in Leidsche Rijn-VleutenDeMeern. Tussen 1980–2009 was hij inwoner van Haarzuilens.