Utrechts Verbond - Ja, vertel jij je achterkleinkinderen maar eens in maximaal 790 woorden over de Baksteen, over wat het Utrechts Model was of niet was, over het Jong Utrechts Model en het Adoptiemodel; en over wanneer de viering van 300 jaar Vrede van Utrecht begon en waarom dat zo lang van tevoren moest en wat dat wel & niet te maken had met Culturele Hoofdstad 2018; en waarom dat toen toch ineens niet door ging; en over wie of wat Tumult Debatcentrum was, en (hoe heten ze ook al weer) Growing up in Public, YO Opera en ’t Barre Land, en dat Theater Utrecht eerst het Theaterplatform was en toen de Paardenkathedraal en toen ook nog De Utrechtse Spelen; en over dat Tivoli eerst in een houten gebouw zat in Park Lepelenburg (dat toen afbrandde) en na veel omzwervingen en nog meer ruzies via de Oudegracht (waar nu Kytopia heerst) inmiddels al weer bijna een jaar vreedzaam samen leeft met Muziekcentrum Vredenburg dat nog een tijdje in die Rode Doos in Leidsche Rijn Centrum heeft gehuisd; en dat het Huis bij de Amsterdamse Straatweg eerst de Utrechtse School heette en daarna Huis aan de Werf en dat die naam echt veel meer te maken had met Festival aan de Werf dan met het Werftheater aan de Oude Gracht (wat een kleine cabaretkelder is die al ruim 35 jaar ongesubsidieerd volle zalen trekt).

Maar wie doe je een plezier met zo’n kudde ouwe koeien? Het Utrechts Model was misschien een gilde-systeem, eigenlijk. Een vanzelfsprekende samenhang tussen oudere en jongere makers. Utrecht was  een stad van sharing arts, van sharing artists – in nauw contact met hun omgeving, met een open deur voor een samenhang waarin het eigen belang een bijdrage kon leveren aan een groter, meer algemeen geldend belang, zoekend naar een cement tussen de uitingen, tussen de groepen, tussen de consument en de artiest.

Zoiets bracht de gezamenlijke cultuursector tot ‘Utrecht Schreeuwt Om Cultuur’ op zaterdag 20 november 2010. Waar de negende symfonie van Beethoven op de Neude in klassieke, smartlap- en hiphopversie werd uitgeschreeuwd door een koor van 1000 stemmen. ''Al wat schoon is kent geen functie, dan de functie van het zijn. Als daarin de messen snijden, lijden alle mensen pijn'', luidde de gezongen aanklacht van Ruben van Gogh van het Utrechts Dichtersgilde tegen de cultuurbezuinigingen van Halbe Zijlstra.

Maar zelfs de stoere Mars der Beschaving eind juni 2011 werd in de Provincie Utrecht door de coalitiepartijen VVD, CDA, D66 en Groen Links ijskoud gepareerd met een extreme miljoenenbezuiniging die per jaar is opgelopen. In 2015 betreft de bezuiniging op cultuur niet minder dan vijf miljoen euro, bijna de helft van de totale ombuigingen van de Provincie Utrecht dit jaar. Sinds 2011 zijn de Overijsselse uitgaven aan cultuur overigens met maar liefst 75 procent gedaald. 

Maar ook al is de cultuursector door twee overheden in hoog tempo afgestript en uitgekleed: panta rhei. Alles stroomt gewoon door en in december 2014 eiste de VVD zelfs excuses voor Halbe Zijlstra van de Beschavingsdemonstranten van juni 2011. Zelfs de Catharijnesingel stroomt weer vanaf aankomende zomer, zeggen ze. Dat is een correctie, zeggen ze, van de jaren zeventig waarin de hele negentiende eeuwse stationswijk met ook een aantal middeleeuwse panden moest wijken voor de auto, voor Hoog Catharijne en voor de nieuwe tijd. Krakers met man en macht konden dat toen niet voorkomen.

Maar nu moet de auto op zijn beurt weer wijken en investeert zelfs het Winkelhart van Nederland in ‘ontmoeting, beleving en events’ (the Human Scale), waar tussendoor er eventueel als u tijd heeft nog gewinkeld kan worden. Het Stationsgebied koestert menselijke levendigheid en met de Catharijnesingel wordt niet alleen ‘de historische verbinding met de singelstructuur rond de binnenstad hersteld maar ook een vaarverbinding geschapen met de Leidsche Rijn’, de naamgever van de grootste nieuwbouwlocatie van Nederland.

Vijftien jaar zijn er verstreken sinds de eerste paal en inmiddels zijn zo’n 80.000 Utrechters neergestreken aan de overzijde van het Amsterdam Rijnkanaal.  Een op de tekentafel bedachte stad als vruchtbaar wingewest van de oude stad. Dat af en toe iets terug ontvangt: in september 2015 gaat na jaren soebatten dan eindelijk Castellum Hoge Woerd open, aan de rand van het Maximapark. 

Duurzame flexibiliteit in combinatie met een menselijke maat was het streven van stedenbouwkundige Riek Bakker. ‘Om klokslag zeven komen vaders, moeders en kinderen met ladders te voorschijn om in de kersenbomen te klimmen. Het doet me aan The Sound Of Music denken. Nederland is helemaal niet veranderd. Een eeuwig 1951 heeft zich van dit land meester gemaakt’, schreef Arnon Grunberg tijdens de twee weken die hij in 2009 embedded doorbracht bij gastgezinnen in Leidsche Rijn.

Wie weet ligt in Leidsche Rijn de toekomst van de Sharing Arts Society, een nieuw voor mij inspirerend initiatief waarin het belang van de kunst voor de gemeenschap en vice versa centraal staat.

Memory makes us. Hoe het leven ooit was en hoe het straks zal worden, vraagt om verbeelding. Kunst stimuleert het gebied van de verbeelding en maakt het vruchtbaar. Als middel tegen vervlakking en uniformiteit. Als element van zingeving en reflectie op het leven. Als ethisch en esthetisch verschijnsel waar je niet buiten kunt. Als verbinding tussen verleden, heden en toekomst. Een samenleving die ontregeling niet op waarde schat verstikt zijn eigen toekomst.

Paul Feld, namens Utrechts Verbond


Op 22 april organiseren Utrechts Verbond en Gemeente Utrecht een debat: 2025 – Cultuur in de Stad.

Wat is Utrecht in 2025? Hoe zien de kunsten eruit? Hoe creatief is de stad dan? Hoe is de relatie tussen politiek, gemeente en cultuur? Wat betekent cultuur voor de stad, over tien jaar?

Toegang is gratis, reserveren van kaartjes doe je www.hethuisutrecht.nl/programma/cultuur-en-de-stad/ . Aan je vrienden laten weten dat je gaat, doe je op www.facebook.com/events/836033413138295/. En meer informatie vind je op www.utrechtsverbond.nl

Iedere twee weken verschijnt er een column van één van de leden van het Utrechts Verbond over (actuele) onderwerpen die voor creatief Utrecht van belang zijn. Reageren? Dat kan via info@utrechtsverbond.nl.