Jim Terlingen - Het wordt in Utrecht steeds gewoner, dat er voor huizen een of meer struikelsteentjes geplaatst worden. Inmiddels zijn er in onze stad al 105 aanwezig. Daardoor krijgen helaas niet alle nieuwe 'leggingen' in onze media de aandacht die ze verdienen. 

Voor wie niet goed weet wat struikelsteentjes zijn: ze worden op de stoep voor de woningen van slachtoffers van het nazi-regime geplaatst. Heel vaak zijn dit joodse slachtoffers. Ze zijn 10 bij 10 cm groot en in de messing bovenplaat staat een korte tekst over het slachtoffer.

Het concept is ontwikkeld door de Duitse kunstenaar Gunter Demnig. De stenen heten in het Duits 'Stolpersteine' (stolpern betekent struikelen) omdat je erover struikelt, met je hoofd en je hart. Tot 'corona' legde Demnig (73) altijd zelf de steentjes, maar hij lijkt daarmee te zijn gestopt.

Deze maand vinden er twee leggingen plaats waaraan ik hier graag wat aandacht geef. 
   

Lange Lauwerstraat 15
Op zondag 12 september komt voor dit huis een steentje voor Jeannetta Brouwer-Swaab (1875-1942).

De Utrechtse Jeannetta Brouwer-Swaab was joods. Ze woonde vanaf 1909 op dit adres. Samen met haar echtgenoot Maarten Brouwer runde zij hier een groente- en fruithandel. Na diens overlijden in 1926 zette zij de winkel zelfstandig voort. Bij Jeannetta was achteraf betalen geen probleem. Aan het einde van de week liep zij haar klanten af voor een praatje en de betaling. Iedereen in de buurt kende haar.

Vanwege haar joodse identiteit werd Jeannetta in de zomer van 1942 opgeroepen om zich te melden bij de politie. Op 25 augustus is zij met een vrachtwagen opgehaald en naar het Maliebaanstation afgevoerd, waar zij op de trein naar kamp Westerbork werd gezet. Dat zij lid was van de Hervormde Gemeente die samenkwam in de Jacobikerk heeft haar deportatie niet kunnen voorkomen. Op 31 augustus is ze in concentratiekamp Auschwitz in de gaskamer vermoord.

Veel bewoners van de Lange Lauwerstraat tonen zich zeer betrokken. Ze maken er een heel bijzondere plaatsing van. Tussen 11.45 en 12.30 uur zijn er deze zondag activiteiten, waaronder klokgelui van de Jacobikerk en iemand vertelt een verhaal over Jeannetta’s leven.

Lange Lauwerstraat-bewoner Fedor van Rossem maakte de prachtige illustratie bovenaan dit stuk (klik er vooral op voor een vergroting).

   

Van Speijkstraat 12
Op vrijdag 24 september wordt hier een steentje gelegd voor Herman Andriesse (1892-1945).

Herman Andriesse (foto: Yad Vashem)Herman Andriesse, vertegenwoordiger in schoenen, verhuist in 1939 met zijn joodse gezin vanuit Deventer naar Utrecht. Hij hoopt dat de Nieuwe Hollandse Waterlinie een bescherming gaat zijn tegen een Duitse inval. 

In de oorlog werkt Andriesse in Utrecht onder andere bij de Joodse Centrale voor Beroepsopleiding (JCB). De JCB houdt zich bezig met omscholen en opleiden van joden. Deze vaardigheden kunnen van pas komen in de ‘werkkampen’, is het idee.

Het gezin komt in 1944 gedwongen via Westerbork in concentratiekamp Bergen-Belsen terecht. Herman overleeft de ontberingen niet. De rest (moeder en twee dochters) ternauwernood, wel.

Initiatiefnemer voor de steen is dochter Mirjam Lapid-Andriesse (1933). Als alles wil meezitten, komt zij met nazaten uit Israël over voor de steenlegging. De legging is om 10.30 uur.
   

   
Jeannetta Brouwer-Swaab en Herman Andriesse komen beide voor in het boek waaraan ik op dit moment werk: de Utrechtse Joodse Raad.  Meer informatie op: https://joodseraadutrecht.blogspot.com  

Reageren? terlingenschrijft@kpnmail.nl 
Zie ook: www.jimterlingen.nl