Jim Terlingen - Nu na jaren de mist van rechtszaken is opgetrokken, is het zeker dat het Holocaust Namenmonument in Amsterdam er gaat komen. In het Weesperplantsoen, een groenstrook langs de Weesperstraat, wordt binnen enkele weken gestart met de bouw van twee meter hoge muren met om en nabij 102.000 bakstenen. Op elke steen wordt een naam gelaserd, met de geboortedatum en de leeftijd bij overlijden.

Vanwege de grote missers die in 2015 gemaakt zijn op het Utrechtse Namenmonument en vooral door mijn strijd voor een fatsoenlijke oplossing naar aanleiding van die fouten, heb ik met interesse de ontwikkelingen in Amsterdam gevolgd. Op het monument komen natuurlijk ook veel 'Utrechtse namen'. Ervan uitgaande dat het precieze klusje met overbrengen van de gegevens op de stenen goed verloopt (ik hoop het), voorzie ik nog wel twee andere problemen. De kwesties zijn: 'Welke namen komen er eigenlijk precies op te staan?' en 'Hoe gaat men om met fouten en nieuwe inzichten?'.

Welke namen komen erop te staan?
Eerst maar eens over de selectie. De organisatie heeft op haar website deze definitie staan:

Op het Holocaust Namenmonument komen de namen van alle Nederlandse slachtoffers van de Holocaust te staan. Alle mensen die in of op weg naar de concentratie- en vernietigingskampen om het leven zijn gekomen en waarvan geen graf bekend is, worden op het monument vermeld. Het gaat om meer dan 102.000 Nederlandse Joden en 220 Sinti en Roma.

Cruciale begrippen in deze zinnen zijn 'Holocaust', 'geen graf hebben', 'in of op weg naar concentratie- en vernietigingskampen', 'Nederlandse slachtoffers' en 'Joden, Sinti en Roma'.

Als ik kijk wat dit betekent, impliceert dit dat NIET op het monument komen:

  • In de jaren-dertig naar Nederland gevluchte Duitse joden die zijn omgekomen in kampen.
  • Jehova’s Getuigen, geestelijk gehandicapten en homoseksuelen.
  • Joden die in Nederland stierven voor een vuurpeloton.
  • In Westerbork omgekomen slachtoffers.
  • Tijdens de onderduik gestorven slachtoffers.

En zo kan ik wel even doorgaan.
Dat gaat nog pijnlijke discussies opleveren, dat geef ik de organisatie op een briefje.

Wat hierbij niet helpt, is dat op een andere plek op de site van het Namenmonument weer een andere definitie staat:

Joden die vanuit Nederland zijn vervolgd en gedeporteerd, alsmede gedeporteerde Nederlandse Joden woonachtig in andere landen, die in naziconcentratie- en vernietigingskampen zijn vermoord, alsook zij die zijn omgekomen door honger of uitputting tijdens transporten en dodenmarsen en waar geen graf van bekend is. (...) Hetzelfde lot trof de Sinti en Roma; hun namen worden eveneens op het monument vermeld.

De woorden 'vanuit Nederland' betekenen dat de in de jaren-dertig naar Nederland gevluchte Duitse joden die zijn omgekomen in kampen er weer wèl onder vallen. Maar volgens de zin die op de site erboven staat weer niet: "In Amsterdam zal een monument verrijzen met alle namen van de Nederlandse Holocaustslachtoffers die geen graf hebben."

@De organisatie van het namenmonument: duidelijkheid is geboden!

Hoe gaat men om met gemaakte fouten en nieuwe inzichten?
Als het monument met namen er is, hoe gaat men om met correcties? En nieuwe inzichten? Ondanks dat Kamp Westerbork onlangs haar namenbestand heeft gecontroleerd, is het namelijk zeer reeel om te veronderstellen dat er dan fouten op staan en er verbeteringen zullen komen. Dat weet elke onderzoeker die zich met de Tweede Wereldoorlog bezig houdt.

Sommige namen zullen bijvoorbeeld spelfouten bevatten. Een 'y' moet een 'ij' zijn of één 's' moeten er twee zijn. Of er blijkt een naam van een vrouw op het monument te staan die op het moment van deportatie al was gescheiden. Haar mans achternaam is dan dus niet juist. Of een vermeld slachtoffer blijkt de oorlog te hebben overleefd. Dat dit geen hypothetisch voorbeeld is, blijkt uit het Utrechtse: daar werd in 2015 een namenmonument geplaatst, met drie (!) van dit soort gevallen.

Enfin: hoe gaat de organisatie daarmee om? Wordt een steen verwijderd en een verbeterde versie teruggeplaatst? Ik neem aan dat de namen alfabetisch op de muren komen, maar waar komt een eventueel nieuw toegevoegde naam dan te staan?

De site van het Namenmonument meldt er niets over. Ik mag hopen dat de organisatie daar echter wel over heeft nagedacht of dit gauw gaat doen. Want gedoe hebben we al genoeg gehad.

--    
   
Nagekomen bericht (10 september 2019): voorzitter Jacques Grishaver van het Holocaust Namenmonument belde naar aanleiding van deze column. We hebben afgesproken dat ik hem binnenkort ga interviewen en hem onder andere alle bovenstaande vragen ga stellen. 

Nagekomen bericht (10 januari 2020): een verslag van het interview met Grishaver staat hier.
                      

Reageren? terlingenschrijft@kpnmail.nl
Zie ook: www.jimterlingen.nl