Terlingen - Iedereen kende de U.T.A.M.

Jim Terlingen - Het is iedere keer weer een feest om de werkzaamheden van muurschilder Jos Peeters te volgen. De Utrechtse cultuur en geschiedenis komt je zo vanzelf tegemoet. Peeters werkt in onze stad vooral voor de gemeente, waarbinnen een club mensen met de bijzondere naam ‘Werkgroep Directe Voorzieningen’ ervoor zorgt dat historische uitingen in het straatbeeld de aandacht krijgen die ze verdienen.

Peeters seizoen in 2020 begon met aanbrengen van een gedicht op een muur bij de Sterrenwacht, daarna volgde een gedicht op de Zonstraat in Oost en afgelopen week rondde hij een klus af op de Ridderschapstraat. Over deze laatste werkzaamheden wil ik het nu hebben. Voor wie niet precies weet waar de Ridderschapstraat is: die ligt parallel aan de Plompetorengracht aan de kant van de gevangenis Wolvenplein. Nog steeds niet helemaal duidelijk? Kijk dan even hier op Google.

U.T.A.M.
In de Ridderschapstraat herbergde een van de eerste ‘autobedrijven’ van Utrecht. De U.T.A.M., de Utrechtsche Taxa- en Automobiel Maatschappij, vestigde zich daar in 1917 op nummer 8 en 10. Kort daarna kwam buurpand 6 erbij. De UTAM verdiende aan de stalling van auto’s van derden, aan de verhuur van auto’s met chauffeur en aan taxi-ritjes. 

Het woord 'taxa’, die als T in de naam is gekomen, komt van een Duitse vinding, de taxameter, waarmee de gereden afstand kon worden gemeten. Amsterdam kende overigens in dezelfde periode de A.T.A.X., Den Haag de H.A.T.O. en Haarlem de H.A.T.A.X.

Halverwege de jaren twintig was de U.T.A.M. de grootste taxi-onderneming van Utrecht. Door de crisis in de jaren dertig ging het bedrijf echter achteruit. In 1937 volgde de faillietverklaring. Daarna kwamen er andere, soortgelijke autobedrijven in de panden op de Ridderschapstraat.

Met slechts drie alinea’s doe ik de geschiedenis van de U.T.A.M. véél te kort. Ik kan dat doen omdat elders op het internet het al zo goed gedaan is. Zie de prachtige artikelen die buurthistoricus Bert Poortman schreef op zijn site ‘Ridderschapskwartier’, zoals deze en deze.

Sporen van het verleden
Het pand op nummer 8 heeft aan de buitenkant nog steeds een aantal originele elementen: de steentjes die op de gevel 'Garage N.V. U.T.A.M.' vormen en een stenen brievenbus.

Het pand op nummer 6 had óók een naam op de gevel. Tot die conclusie kwam Poortman toen hij een oude foto zag van de straat. Een probleem was wel dat de enige letters die zichtbaar zijn, de laatste zijn: U.T.A.M.

Op grond van Poortmans kennis van dat moment schilderde Jos Peeters daar in mei 2012 'N.V. Utr. Taxa en Automobiel Maatschappij U.T.A.M.' op de gevel.

En toen deed de tijd zijn werk. De ondergrond van de schildering bleek niet goed, waardoor de letters begonnen af te bladderen. En dus kwam er voor dit jaar een nieuw plan. Een timmerman maakte met planken een nieuwe stabiele ondergrond en Peeters en Poortman keken nog eens naar de tekst die erop moest komen.

En zo staat er nu “een ander lettertje” (citaat Peeters) en kreeg de tekst “een kleine aanpassing” (citaat Poortman). `Utr.’ is nu voluit geschreven en ‘Maatschappij’ afgekort. De aandachtige kijker ziet ook nog een streepje en het woordje ‘en’.

Met veel aandacht zijn deze keuzes gemaakt. En zo heeft Utrecht er sinds deze week een spiksplinternieuwe historische verwijzing bij.

En ik vond het heerlijk om me erin te verdiepen.

Reageren? terlingenschrijft@kpnmail.nl
Zie ook: www.jimterlingen.nl