Armand Leenaers - Max Verstappen mag dan een circuit in Nederland tot zijn beschikking krijgen en we gaan elektrisch rijden maar dat kan niet verhullen dat autorijden op zijn retour is. Zeker in drukke steden met al dan niet symbolische milieuzones zoals Utrecht.

Voor mijn generatie (1959) waren een rijbewijs en auto nog synoniem voor de vrijheid om te gaan en staan waar je wilde. Dat kostte ook toen al een aardig bedrag dus dat betekende bijbaantjes en zoveel mogelijk zelf sleutelen. Dat laatste is er niet meer bij want auto's zijn rijdende computers. Daar is geen aardigheid meer aan.

De historie van mijn favoriete auto, de innovatieve en fraai vormgegeven Citroën XM, is misschien wel exemplarisch voor hoe de dingen kunnen veranderen. 'Van overwinning op de weg tot gehavend vlaggenschip' is de titel van het jubileumboek dat in mei verschijnt.

Een ongekend moderne en luxueuze auto maar met een imagoprobleem. Voor de liefhebbers van betaalbare klassiekers heb ik een tip: dit model hoort bij de meest stijlvolle auto's van de 20e eeuw. En ook nog eens zeer betaalbaar - voor wie geduld heeft en handig is. De twee exemplaren die ik heb gehad, kwamen in mijn bezit voor respectievelijk 4.000 en 2.500 euro.

Beau monde

De XM is erfgenaam van een reeks opzienbare automobielen van het inmiddels 100-jarige Franse merk Citroën. Dat begon met de Traction Avant in de jaren dertig, de eerste in serie geproduceerde auto met voorwielaandrijving. De zwarte exemplaren zijn bekend uit films over de Tweede Wereldoorlog. In de jaren vijftig volgde de DS, in het Frans de godin. Een auto met een door ronde vormen gedomineerde aerodynamische vormgeving van de Italiaan Flaminio Bertoni die na de start opsteeg en na bijna 65 jaar niets van haar charme heeft verloren.

Het was de tijd dat Parijs het centrum van de beau monde was. Reclamejongens, journalisten, architecten, kunstenaars, filmsterren en politici wilde er maar al te graag in gezien worden. Het was ook een veilige keuze: Charles de Gaulle overleefde een aanslag op zijn leven door de hydropneumatische vering die ervoor zorgde dat zijn DS met lek geschoten achterband op drie wielen bleef rijden. Te zien in The Day of the Jackal.

Valse start

Een generatie later kwam een strak getrokken nazaat op mijn pad: een Citroën XM met CT Turbo wat wil zeggen trekkracht bij elk toerental (constant torque). In alles een doorontwikkelde godin maar dan zonder de irritante kwaaltjes waar het merk ook patent op had. De hooggespannen verwachtingen heeft de XM nimmer waargemaakt. Het viel ook niet mee om de legendarische DS en de al even avantgardistische CX uit de jaren zeventig te doen vergeten. Toch begon het goed: de XM werd in 1990 auto van het jaar dankzij het futuristische ontwerp van Bertone en het inmiddels computergestuurde hydropneumatische systeem.

Daarmee was het de eerste auto met een elektronisch regelbaar onderstel. Comfort en innovatie stonden voorop, zoals we dat gewend waren van de eigenzinnige Fransen. Op deze website staan interessante weetjes http://www.citroenorigins.nl/nl/autos/xm zoals het nut van een 13e (!) ruit. Elektronische storingen zorgden echter voor een valse start. Een verkoopsucces werd het niet, ook niet toen de kinderziektes verleden tijd waren. In 2015 stopte Citroën zelfs helemaal met de ooit zo revolutionaire veerbollen. Het einde van een tijdperk.

Tussen Boedapest en Parijs

Met deze bolide maakte ik met mijn gezin een 21e eeuwse Grand Tour die twaalf jaar in beslag nam. Naar Parijs natuurlijk voor een bezoek aan het armzalige en goed verstopte Conservatoire Citroën. Daar staan de erfstukken van de geniale André Citroën (de Henry Ford van Europa) in een donkere hal te verpieteren. Over de Alpen tot aan Sicilië en via de Pyreneeën tot ver in Spanje. En naar Midden- en Oost-Europa met zijn vele, vaak gruwelijke Lieux de Mémoire zoals in Polen en de Baltische landen waar het avontuur eindigde aan de Russische grens bij Kaliningrad.

Met zo'n auto heb je aanspraak en regelmatig briefjes onder de ruitenwisser. De Hongaarse importeur die in bijzijn van zijn medewerkers trots vertelde hoe hij na de val van Muur in een Citroën XM elke maand op en neer reed tussen Boedapest en Parijs, vergeet ik niet snel.

Utrechtse hangplek

Toen kwam de VPRO met de serie In Europa met Geert Mak: in een Citroën XM naar plekken waar de vaak gruwelijke geschiedenis van Europa tot leven komt. Een déjà vu. Nog mooier was dat Mak’s vervoermiddel uit de binnenstad van Utrecht bleek te komen: de garage van Walter van Broekhoven, broer van regisseur Roel van Broekhoven. Een atypisch autobedrijf met de rommelige Franse sfeer van de goede oude tijd. Maar ook een bedrijf met vakmensen die creatieve oplossingen voor technische problemen bedenken. Tot de tijd van de milieuzone gevestigd in een voormalig koetshuis aan de Van Asch van Wijckskade in de binnenstad en een bekende hangplek voor verstokte Citroën-liefhebbers zoals ik.

Ook de XM kreeg trouwens een glansrol op het witte doek: in de thriller Ronin met Robert de Niro zijn de meest onwaarschijnlijke achtervolgingen uit de filmgeschiedenis te zien. Hij is een groot coureur maar dat zie ik zelfs Max Verstappen in Zandvoort niet doen. Daar komt bij: vanuit mijn huidige woonplaats in Zuid-Limburg ben je veel sneller op het circuit van Spa-Francorchamps in de Ardennen. 

P.S. De garage van Walter van Broekhoven zit tegenwoordig in de Obrechtstraat.

Showen met Citroen XM. Foto: Leenaers