Gieling - Stille torens, verhaal van de stille helden

Peter Gieling - Vooropgesteld, ik hou van een vlot geschreven boek en ben daar waarschijnlijk niet uniek in. Wel graag een boek dat bij voorkeur leerzaam is en diepgang heeft. Maar als op de omslag duidelijk wordt dat er een specialist/hobbyist over zijn passie spreekt, krijg ik twijfels. Koop ik hem wel of niet?

Uit ervaring weet ik dat te veel details, waar specialisten graag mee strooien, vaak de leesbaarheid belemmeren. Gelukkig ben ik gevraagd om een recensie over Stille Torens van Wouter Iseger te schrijven. Daardoor heb ik dit prachtige boek over de vordering van kerkklokken in Utrecht in de Tweede Wereldoorlog, gelukkig, niet gemist.

Fijn ook dat de schrijver me in het woord vooraf ruimte geeft om het ook in relatieve rust en ontspannenheid te gaan lezen. “Met alle verschrikkingen die tijdens de Tweede Wereldoorlog hebben plaatsgevonden, is de klokkenvordering begrijpelijkerwijze een geschiedenis die zich in de marge heeft afgespeeld…” Want het staat natuurlijk in schril contrast met het vele leed dat in die jaren heeft plaatsgevonden.

Maar het is zeker meer dan een marginaal verhaal! Het is dermate interessant, leerzaam en onderhoudend geschreven dat ik het vlot uitlees. Ook al zijn het 176 pagina’s, behoorlijk veel namen, nummers, procedures en andere specifieke gegevens (de details waar ik al voor waarschuwde).

Niet alleen lees ik over mij onbekende ontwikkelingen in de stad. Ook dat klokkengieters in alle tijden tevens het oorlogsgeschut goten is voor mij een verrassing. Sterker, dat ze beiden (klokken en kanonnen) aan het begin en einde van de vele oorlogen steeds weer in grote hoeveelheden omsmolten. En wil je weten waar de oudste klok in Utrecht hangt, of waar tijdens de oorlog de kunstschatten in de meest betrouwbare bomvrije kelder konden worden bewaard en vele andere interessante weetjes, zoals ‘Klokken uit de toren, oorlog verloren…’ dan is dit een boek om aan te schaffen.

Zelf ken ik de oorlog uitsluitend van de (stoere) verhalen. Met name over onderduikers die in de stad verborgen en verraden werden. Van films als ‘de Langste dag’ en ‘de kanonnen van Navarone’. De serie ‘Band of Brothers’. Tijdens het lezen realiseer ik me veel bewuster dat er ook op heel andere vlakken veel ‘helden’ zijn geweest. Mensen die zich inzetten voor het behoud en bewaken van ons cultureel/ maatschappelijk erfgoed en vele andere terreinen. Zaken waar ik nu op oudere leeftijd meer waarde aan hecht en waarvan ik blij ben dat ze er (nog) zijn.

De strijd voor het behoudt van de klokken in het boek staat voor mij dan ook tevens symbool voor wat er ongetwijfeld ook op al die terreinen is gedaan. Als laatste tip: Vergeet vooral niet van bijlage 1 te genieten. Klokken klinken niet alleen, ze spreken ook. Middels opschriften, randschriften, medaillons en gedichten.

Welhaast vond ik den dood in ‘t hol van d’ergsten draak

Die ooit nog uit de hel ter wereld werd geboren

Doch, levend weergekeerd, gered door hemel’s wraak

Roep ik voortaan God’s lof uit Wageningen’s toren

(inscriptie door Adriaan Roland Holst in ‘de Michiel’)

Waar ‘de Michiel’ heeft gehangen en hoe hij in Wageningen terechtkwam kunt u ook lezen in Stille torens. Ze klinken gelukkig alweer decennia luid en duidelijk (met dank ook aan het Utrechts Klokkenluiders Gilde). Dat blijkt vooral het resultaat van de inzet van Willem Stooker, de Utrechtse Kunstbeschermingsdienst en vele anderen.

“Uiteindelijk leiden alle inspanningen tot een ‘nooit te vergeten ogenblik’ ” aldus een geëmotioneerde Stooker… Zo voelt dat ook voor mij, terwijl ik het hoogtepunt lees! Fijn dat Wouter Iseger deze spannende tijd uit de Utrechtse geschiedenis zo liefdevol heeft beschreven.

Stille torens - Wouter Iseger 176 blz. 19,95 Rijk geïllustreerd, uitgave van Matrijs. Verkrijgbaar in de boekhandel.