Binnendijk – Remonstrant (3, slot): Twijfel wegnemen

Dik Binnendijk - Nadat ik zowel voor kerk als gemeente remonstrant af was, ben ik voor concerten nog een paar maal in de remonstrantse Geertekerk geweest. Dat was voor de uitvoering van een aantal Bach-cantates, die daar op elke eerste zondag van de maand worden uitgevoerd. En blijkbaar is die traditie er nu nog steeds, maar ik heb niet zoveel meer met Bach.  

Toch heb ik nog een keer een remonstrantse kerkdienst meegemaakt. Alleen, dat was in Alphen aan den Rijn en had te maken met mijn moeder. Zij was van huis uit Nederlands-hervormd. Toen zij trouwde en bij haar schoonouders op de boerderij in Alphen introk, is zij net zoals mijn vader remonstrant geworden. Haar eigen ouders waren niet blij met haar keuze, maar accepteerden het. 

Toen wij begin 1958 verhuisd zijn naar Kamerik (bij Woerden), bleven mijn ouders wel lid van de remonstrantse gemeente in Alphen. De dichtstbijzijnde remonstrantse kerk was in Nieuwkoop, maar in dit dorp kenden ze niemand. Dus daar naar de kerk gaan deden ze niet. Hoogstens vier keer per jaar gingen ze in Alphen ter kerke, maar dat werd steeds minder. Wel kwam elk jaar de remonstrantse dominee uit Alphen bij hen in Kamerik op bezoek. En dat bleef zo na de dood van mijn vader in 1997.

Begin januari 2014 ging de gezondheid van mijn moeder snel achteruit. Op haar ziekbed overviel ze me met de vraag: “Heb ik er goed aangedaan om remonstrant te worden?” Ik schrok. Gaat ze nu met de dood in zicht twijfelen aan de keuze die ze in 1948 gemaakt heeft? Dus ik wrong me in alle bochten om de remonstranten de hemel in te prijzen. “Volgens mij was het goede keuze, ma. Je hebt je toch altijd thuis gevoeld bij de remonstranten? Ik denk dat er maar heel weinig mensen trauma’s hebben opgelopen van ons verdraagzame geloofje.” (Ineens was het ‘ons geloofje’ geworden). “Vergeet niet dat de Remonstrantse Kerk de eerste kerk was die ook homo’s en lesbo’s trouwen.” Dat was al in 1986. 

En zo ging ik nog even door. Ma knikte en glimlachte. Ik hoop dat ik zo haar twijfel heb weggenomen. In ieder geval hebben we het er niet meer over gehad. Eind april stierf ze. Mijn moeder had ons gezegd dat ze geen behoefte had aan een dominee bij haar crematie. Wel was er iemand aanwezig van de Alphense remonstrantse gemeente en er was bloemstuk van de kerk.

Op de laatste zondag van het kerkelijk jaar werden in de Alphense remonstrantse kerk de overleden leden herdacht. Wij waren op die zondag (23 november 2014) als familie uitgenodigd om daar ook een kaarsje aan te steken voor onze moeder. Mijn zus Petra, zwager Ko en ik zijn gegaan; mijn beide broers en hun partners hadden geen zin. Petra en ik hadden in deze kerk ooit zondagsschool gehad. Zij en Ko zijn er ook getrouwd. 

Rond 2014 waren de remonstranten met een spraakmakende reclamecampagne begonnen op radio, televisie, krant en later ook op NS-stations om zieltjes te werven. Behalve lid kon je ook vriend van de remonstranten worden. In die reclamecampagne werden de remonstranten neergezet als heel modern en eigentijds. Enkele reclameteksten waren ‘Mijn God dwingt me tot niets’, ‘Mijn God laat me zelf denken’ en ‘Mijn God trouwt ook homo’s’. 

De affiches veroorzaakten aanvankelijk een klein relletje toen de NS liet weten deze campagne niet te zullen toelaten op stations. Maar na een discussie haalde de NS bakzeil en kwamen de affiches toch op Utrecht CS en andere stations te hangen. Die campagne waarbij God werd ingezet als marketinginstrument heeft gewerkt. Het aantal nieuwe leden steeg met zeshonderd mensen en dat betekent - op een aantal van vijfduizend remonstranten toen - een stijging met twaalf procent. Inmiddels is het aantal leden en vrienden weer gezakt tot 4500 personen. 

Vernieuwing van de remonstrantse kerk hing dus in de lucht. Alleen... tijdens de dienst in Alphen merkte ik niets van die modernisering: die dienst was gewoon ouderwets. Praatje, gebed, zang, praatje, zang, gebed etc. Ik had er totaal niets mee. Bovendien irriteerde het me mateloos dat de dominee zelfs tot twee keer toe de naam van mijn moeder fout noemde: ‘Cecilia’, terwijl mijn moeder ‘Celia’ heet. Ik heb me ingehouden .... protesteren tijdens de dienst toch maar niet. Daarna heb ik namens de familie braaf de kaars aangestoken. 

De voorlaatste keer dat ik in de Geertekerk ben geweest, was in mei 2012 voor de afscheidsbijeenkomst van een collega-docent van me van de School voor Journalistiek. De laatste keer dat ik in die kerk was, was begin februari 2020 voor het afscheid van Lieke Braams. Lieke was remonstrant en woonde bij mij in de buurt. Ik heb haar leren kennen via de maandelijkse buurtborrels in Wijk C West. We konden het goed vinden met elkaar, maar het remonstrantisme was nooit een onderwerp voor gesprek. Het was meer een soort basisgevoel: zij was nog gelovig en ik niet meer, maar ik kwam wel voort uit dat remonstrantse nest. Toen ze naar een verzorgingshuis in Oog in Al moest verhuizen, heb ik haar daar nog regelmatig opgezocht.  

Na het afscheid van Lieke ben ik voor het maken van de foto’s voor deze miniserie weer eens vlak bij ‘mijn oude kerk’ geweest en heb ik de kerk zelfs aangeraakt. Vrijwillig een dienst of een Bach-cantate bijwonen in de Geertekerk ga ik echt niet meer doen. Maar misschien ben ik voor een modern klassiek concert nog wel warm te krijgen. Of... als ik daar word uitgenodigd voor een etentje, zoals bijvoorbeeld voor de komende Kerst-Knalfuif op zondagmiddag 17 december met een zes-gangen lunch (95 euro p.p. verzorgd door Huize Molenaar). Of... natuurlijk voor het afscheid nemen van een overledene, maar liefst niet al te vaak.