Wolfgang Spier - Aflevering 9: eerst de snelweg A27 drukker maken en dan verbreden

De Tweede Kamer vroeg in 2007 aan het ministerie om autofiles te verkorten met een methode die zich in de praktijk heeft bewezen en zelfs werkt in het land met de meeste autoliefhebbers ter wereld: Amerika. Het zijn “snelwegbussen” die over busrijstroken met 100 km/u langs files kunnen rijden.

Automobilisten krijgen in de gaten dat hun reistijd per OV korter wordt als ze de volgende keer overstappen op zo’n bus. Zo ontstaat letterlijk ruimte op de snelweg. Die hoeft dus niet verbreed te worden. Ons ministerie schreef zelf dat de stoet rijdende auto’s op de snelweg dankzij deze methode 90 kilometer korter werd, maar vond dit succes niet groot genoeg en stopte in 2016 met deze bussen.

Zij doet nog steeds wat zij al ruim een halve eeuw doet: extra snelwegrijstroken maken. De praktijk heeft bewezen dat auto’s dan alleen maar tijdelijk beter doorstromen en daarna het tegenovergestelde gebeurt: OV-reizigers krijgen in de gaten dat hun reistijd korter wordt en stappen over op de auto. Zo ontstaan letterlijk nieuwe files. Die worden dus op termijn steeds langduriger. Als het zelfs de meerderheid van onze Tweede Kamer niet lukt om een bewezen methode ingevoerd te krijgen zal de bevolking dit dus zelf moeten doen.

HOV-lanes

Op snelwegen rondom diverse Amerikaanse steden zijn 'HOV-lanes' aangelegd: rijstroken voor 'High Occupancy Vehicles', voertuigen waar veel mensen in kunnen, in Nederland snelwegbussen genoemd. Over deze busrijstroken kunnen bussen met 100 km/uur langs filesrijden. Veel stapvoets rijdende automobilisten beseffen dat het dan nut heeft om de volgende keer in zo’n bus te stappen. Dat zijn vaak luxe touringcars met minstens 50 zitplaatsen. Als 50 automobilisten in die bus stappen wordt de stoet rijdende auto’s op de snelweg ruim 3 kilometer korter (want de veilige afstand tussen voertuigen bij 100 km/u is minimaal 60 meter).

Er ontstaat dus meer ruimte op de snelweg. Daarom hebben alle automobilisten er profijt van. Ambulances en hulpdiensten mogen er natuurlijk overheen rijden zodat ongelukken eerder worden bereikt en wrakken eerder worden opgeruimd. Op de linker helft van onderstaande foto ziet u 6 snelwegbussen. Zelfs als ze half leeg zijn scheelt dat dus al 150 auto’s. Telt u nu even het aantal auto’s? Zonder die bussen had daar een file gestaan.

In 2007 stemde de meerderheid in de Tweede Kamer vóór enkele moties om ook in Nederland snelwegbussen in te zetten. Het ministerie was echter niet enthousiast.

Vijf jaar wachten op 3-jarige proef

Na 2 jaar wachten werd aan enkele regio’s gevraagd om met voorstellen te komen. Na 5 jaar begon een proef. Snelwegbussen reden o.a. vanuit Almere, het Gooi en Vianen tijdens files over vluchtstroken van de A27 verder naar de Utrechtse universiteitswijk De Uithof. Automobilisten konden niet zomaar de volgende dag op de bus stappen, want ze moesten zich eerst aanmelden via de website zekermetdebus.nl. Als ze daarna bijvoorbeeld op de carpoolplaats Blaricum langs de A27 hun auto parkeren (waar ze toch al langskomen) en in de snelwegbus stappen staan ze een klein half uur later naast de universiteitsgebouwen. Ook in de spits. Zij hoeven dus niet meer vanaf een gigantische parkeerplaats of parkeergarage er naar toe te lopen. Dat scheelt hun dus ook reistijd. De proef zou 3 jaar duren en 10,5 miljoen euro kosten. Ter vergelijking, de aanleg van de HOV-busbaan Vredenburg-binnenstad-Uithof heeft 147 miljoen euro gekost.

Vluchtstrook niet ideaal maar toch succesvol

Na een eerste evaluatie van het ministerie bleek dat het rijden over vluchtstroken niet ideaal is. De bussen moeten immers voorzichtig met zo’n 50 km/uur rakelings langs de files rijden. Bij slecht weer nog langzamer. Het woord “snelwegbus” werd dan ook niet gebruikt. Toch stapten ieder jaar steeds meer automobilisten over. Het bewijs dat automobilisten overstappen op OV was dus wèl geleverd. Dankzij kortere OV-reistijden.

Link naar het hele rapport

Dienstregeling uitdunnen

Men besloot om de proef te verlengen met een jaar. Alleen werd daar geen extra geld voor uitgetrokken en daarom werd de dienstregeling uitgedund. Als bussen iedere 7,5 minuut vertrekken is het niet erg als een automobilist iets te laat bij de bushalte komt. Dat wordt anders als de bus ieder half uur vertrekt. De reizigersaantallen liepen in het laatste jaar dan ook terug.

Autostoet 90 kilometer korter

In 2016 verscheen het “Eindrapport landelijke pilot snelbus” van het ministerie. Ondanks de primitieve vluchtstroken en het uitdunnen van de dienstregeling schreven onze ambtenaren letterlijk: “het is mogelijk om een groep van circa 1.400 automobilisten te interesseren voor de snelbus”. Een stoet van 1.400 rijdende auto’s op de snelweg is dus 90 kilometer lang.

Overige OV leidde tot langere files

In hetzelfde Eindrapport staat dat het gebruik van bus, tram en metro daarentegen afnam. Die leidden dus tot langere autofiles. Volgens tellingen van het CBS is de snelwegbus, evenals de trein, de enige vorm van OV dat steeds vaker wordt gebruikt. Ons ministerie vond het succes van de snelwegbus echter niet groot genoeg en de proef werd beëindigd.

OV-reistijd langer maken

De Uithof-forenzen die bij Blaricum op de snelwegbus stapten, moeten nu via Hilversum en Utrecht Centraal Station en dat duurt dubbel zo lang, o.a. per HOV-sneltram (die 524 miljoen euro heeft gekost). De snelwegbuspassagiers zitten dus met 100% zekerheid weer in de auto. HOV betekent in Nederland “Hoogwaardig Openbaar Vervoer”. Ons ministerie beschouwt bussen als 'laagwaardig'.

Bewezen falen van snelwegverbredingen

Het ministerie zegt al meer dan een halve eeuw: “er moeten rijstroken bijkomen om de files te verkorten”. Het is echter wetenschappelijk vastgesteld dat reistijd een van de belangrijkste factoren is die bepalen welke vervoermiddelen mensen kiezen (naast prijs en cultuur). Alle vervoerkundigen weten dan ook dat na iedere snelwegverbreding het autoverkeer slechts tijdelijk beter doorstroomt. OV-passagiers krijgen dat in de gaten en stappen vanwege de kortere reistijd over op de auto. Dat gaat net zolang door totdat er weer nieuwe files ontstaan: een vicieuze cirkel. Daar kunnen we uitsluitend uitkomen met kortere OV-reistijden.

Het evenwicht verdwijnt uit het wegennet

Er zijn grofweg 2 soorten wegen: wegen binnen woongebieden en wegen buiten woongebieden en dat zijn voornamelijk snelwegen. Er zijn wel auto’s die uitsluitend binnen de woongebieden rijden, maar géén enkele auto rijdt uitsluitend op de snelweg. Vluchtstroken zijn immers geen parkeerplaatsen.

Iedere auto verlaat dus vroeg of laat de snelweg om een woongebied in te rijden. Als de snelwegen er wèl rijstroken bij krijgen worden files dus breder en niet korter. Het kost dan steeds méér tijd om de even smalle wegen in de woongebieden op te rijden. Dit verklaart waarom extra rijstroken de files paradoxaal genoeg steeds langduriger maken. De Kerngroep Ring Utrecht maakte hierover een rake afbeelding en die heb ik iets aangepast:

Als het ministerie consequent zou zijn, zouden ze tegelijk moeten voorstellen om de wegen in de woongebieden ook te voorzien van extra rijstroken. Maar dat gebeurt (gelukkig) niet omdat zelfs de grootste autoliefhebbers geen extra auto’s in hun eigen woonomgeving willen hebben

Snelwegbus verbeteren

In plaats van stoppen met de primitieve bussen over vluchtstroken zou het veel logischer zijn om ‘echte’ busrijstroken te maken. De kosten zijn verwaarloosbaar: met witte verf BUSBAAN op het zwart asfalt zetten. Dit werkt perfect in Amerika, anders waren ze allang verdwenen. Dit zal dus in het dichtbevolkte Nederland nog veel beter werken. Dan stappen met zekerheid veel meer dan 1400 automobilisten over op ‘echte’ snelwegbussen. Maar dan zijn extra snelwegrijstroken niet nodig (!?!). 

In de volgende aflevering op Nieuws030 ziet u welke logica hierachter zit.

Conclusie

Duidelijk is dat onze volksvertegenwoordigers geen grip hebben op het Nederlands mobiliteitsbeleid. Dit betekent dat de bevolking in actie zal moeten komen. In de vorige eeuw leidde het in de bomen van Amelisweerd klimmen alleen maar tot uitstel van executie. De vraag is nu: wat zal ditmaal wel werken? Het wordt de hoogste tijd om daar eens een discussie over te voeren. Hieronder nog enkele afbeeldingen hierover. Wordt vervolgd.

Link naar het gehele rapport 
Toelichting: Voertuigen moeten minstens 2 seconden afstand houden tot hun voorganger. Bij 100 km/uur is dat 60 meter. Als 1400 automobilisten overstappen op een touringcar met 50 zitplaatsen scheelt dat (inclusief een gemiddelde lengte van 4 meter voor de auto zelf) dus een autostoet van 64x1.400= 90 kilometer.