Kleuterjuf An van Kuik, een leven vol liefde voor kinderen

Zelf bleef ze ongehuwd en kinderloos. An van Kuik (82) was echter dol op kinderen en de kinderen op haar. Lang was ze als kleuterleidster werkzaam en zette ze zich in voor een goede start van de vier- tot zesjarigen in het leven.

Interview door Jan Jansen 

Ze groeide op met vier zusters en een broer in de Transvaalbuurt, in de Krugerstraat bij de Leidseweg, in een gezin met een conservatieve en overheersende vader. “Mijn vader had een verzekeringsmaatschappij. Een chique uitziende man die thuis erg door mijn moeder verwend werd en naar de ogen gekeken,” vertelt An van Kuik. “Hij bepaalde met welke vriendinnetjes en vriendjes ik mocht omgaan. Ze moesten in elk geval streng katholiek zijn. Als jong meisje zag ik er leuk uit en had sjans genoeg. Maar zelf hield ik altijd al rekening met het oordeel van mijn vader. Als ik een leuke jongen zag waarvan ik verwachtte dat hij niet aan mijn vaders voorwaarden zou voldoen hield ik elk contact al af. Ik wist dat ik trammelant zou krijgen.”

Na haar Mulodiploma had haar vader een verkoopbaantje voor haar geregeld bij Van Seumeren, mode en textiel, op de Amsterdamsestraatweg. “Van Seumeren was familie van ons. Mijn vader had het in zijn hoofd om mij later een eigen zaak te laten beginnen. ’s Avonds moest ik naar de textielschool voor de nodige vakkennis en het middenstandsdiploma. Maar ik had zelf helemaal geen zin in de handel en in zaken doen. Daarom ben ik bij Van Seumeren vertrokken en als verkoopster gaan werken bij Gerzon op de Oudegracht. Later kwam ik op kantoor terecht. Dat werk beviel me niet want mijn hart lag bij kleine kinderen.”

In 1961, op haar achtentwintigste jaar, nam An van Kuik een belangrijke beslissing. “Ik wilde koste wat het kost de opleiding doen voor kleuterleidster. Mijn vader wilde daar niets van weten. Omdat ik tijdens die opleiding geen inkomen zou hebben, heb ik contact gezocht met het Ministerie van Onderwijs voor financiële ondersteuning. Dat was wel een zeer ongebruikelijk verzoek, werd mij op het ministerie verteld. Maar de volgende dag kreeg ik, tot mijn grote verrassing, een brief van het ministerie waarin stond dat ik 1500 gulden subsidie zou krijgen voor een periode van twee jaar. Een voorwaarde was dat je tenminste vijf jaar als kleuterleidster werkzaam moest zijn, want anders moest je het geld terugbetalen. Omdat ik hoge cijfers haalde op die opleiding was mijn vader toch wel trots. Hij vertelde het nooit aan mij maar ik hoorde het van anderen.”

Ze begon halverwege haar opleiding in 1963 op de kleuterschool Het Mierennest in Kanaleneiland. Een paar andere kleuterscholen volgden. “Wat een geweldige baan om te werken met die kleine, nog volstrekt onbevangen, kinderen. Het was wel zwaar, want ik had grote klassen met wel zo’n veertig kinderen. En die kleintjes zijn altijd druk en beweeglijk. Door dit intensieve werk voelde ik minder het gemis van een relatie en eigen kinderen. Zelf heb ik veel belangstelling voor taal. Dat taalgevoel kon ik ook bij die kleintjes goed gebruiken, want er kwamen in de jaren zestig in Kanaleneiland al veel kinderrijke buitenlandse gastarbeiders wonen. Het verwonderde me soms zelf hoe snel die kinderen het Nederlands oppakten, want thuis werden ze in hun eigen taal en gebruiken opgevoed.”

An van Kuik woonde als kleuterleidster zelf nog bij haar ouders thuis in de Krugerstraat en deed de verzorging voor haar ziekelijke moeder en haar vader. “Nadat mijn moeder in 1978 na een langdurige ziekte kwam te overlijden, was mijn vader volstrekt hulpeloos. Hij was compleet onzelfstandig en kon nog geen ei bakken. Ik was toen vijfenveertig jaar, had geen vaste relatie en doordat ik nog thuis woonde, kwam zijn verzorging volledig op mij neer. Omdat ik een goed eigen inkomen had, wilde ik wel graag zelfstandig gaan wonen. In 1985 heb ik een woning gekocht in de Koningsbergerstraat, vlak bij de Krugerstraat, zodat ik mijn vader dagelijks kon blijven verzorgen.”

Haar leven stond volledig in het teken van onderwijs en mantelzorg. “Ik ging overdag helemaal op in mijn werk als kleuterleidster. Maar het was een immense belasting en wegcijferen van mezelf: overdag drukke kinderen en verder de intensieve zorg voor mijn vader. In 1987 is hij op negentigjarige leeftijd overleden. Ik kreeg daarna een terugslag, voelde me compleet opgebrand en kon mijn werk als kleuterleidster niet meer aan. Ik ben toen afgekeurd en vervroegd uit het onderwijs uitgetreden.”

Toen ze werd afgekeurd was An van Kuik pas begin vijftig. Ze moest het leven weer zien op te pakken door een zinvolle tijdsbesteding te zoeken. “Ik ben toen gaan werken als gids bij Schuttevaer op de rondvaartboten. Mijn kennis van buitenlandse talen heb ik nog uitgebreid door cursussen Spaans te gaan volgen. Daardoor was ik prima inzetbaar voor de rondvaarten met buitenlandse gasten. Ik moest soms wel gidsen in drie of vier talen tegelijkertijd. Afgelopen jaar heb ik afscheid genomen na vijfentwintig jaar gids op de rondvaartboot en kreeg een prachtig fotoboek als herinnering.” 

An Van Kuik: “Terugkijkend zie ik hoe sterk de beïnvloeding en belasting van mijn vader op mijn hele leven geweest is. Toen ik in de Oud-Utrechter, afgelopen zomer, het interview met Anneke van Spanje las over haar leven voelde ik veel herkenning. De vergelijkbare situatie van een overheersende vader met alle gevolgen daarvan voor ons als dochters emotioneerde me zeer. Spijt heb ik niet, ik ben blij mijn ouders tot hun einde goed te hebben mogen verzorgen. Het werken met kinderen was mijn roeping. Kinderen van toen zijn nu vijftigers. Onlangs kwam er een groepje op bezoek en hebben we mooie herinneringen opgehaald. Het is erg leuk om contact te krijgen met kinderen die je als kleuter ooit in de klas hebt gehad en te horen hoe het met ze gegaan is. Wonen doe ik nog steeds zelfstandig in de Koningsbergerstraat. Ik kreeg wel een harde levensles: nooit je leven door anderen laten bepalen!”

(Dit artikel is eerder gepubliceerd in De Oud-Utrechter en is met toestemming van de auteur overgenomen.)