Jos Stelling maakte Utrecht tot filmstad

Het Louis Hartlooper Complex bestaat 10 jaar. Initiatiefnemer Jos Stelling, een gedreven kunstenaar en betrokken bewoner van de stad. En hij is jarig vandaag, 17 juli.

Meer info over de festiviteiten van 10 jaar Louis Hartlooper Complex, klik hier.

Hieronder een interview door Jan Jansen (eerder gepubliceerd in De Oud Utrechter in 2012).

Jos Stelling werd in 1945 in de Adriaan van Ostadelaan in Utrecht geboren als jongste zoon van een banketbakkersgezin. Een nakomertje in een katholiek gezin met al acht kinderen. “Mijn vader had een houten bakkerskar met een bak die van binnen wit geschilderd was voor de hygiëne. Als klein kind zat ik daar graag in,” vertelt Jos Stelling.

“Er zat een rond luchtgaatje in waardoor, tijdens mijn vaders fietstocht, de straatbeelden via dat gaatje op de witte binnenwand van de bak werd geprojecteerd. Het beleven van dat bewegende beeld was een fascinerend geheim dat ik met niemand wilde delen. Ik was de enige van ons gezin die nog in die bak kon."

Bij het gezin Stelling was het traditie dat de kinderen naar een kostschool werden gestuurd. “Ik kwam op een jongenskostschool waar de fraters Frans als taal gebruikten. Die fraters hadden veel met film. Elke zondagavond keken we naar een film waarna er veel over werd gepraat en gediscussieerd. Ik had er zelf veel belangstelling voor vooral omdat in de film mooie vrouwen voorkwamen. Het waren de enige vrouwen die we zagen in de mannenwereld van de kostschool.”  

Na zijn kostschooltijd wordt alle vrije tijd besteed aan filmen .“Er was begin zestiger jaren nog geen filmacademie. Ik ben zelf met films gaan experimenteren. Ik maakte in het begin speelfilms met een 8 mm camera en maakte een studie van de geschiedenis van de filmontwikkeling van de stomme film tot speciale effecten met close ups. Mijn katholieke achtergrond speelde bij nader inzien een belangrijke rol. Ik zie dat katholieken zich meer richten op beelden dan protestanten. Die richten zich meer op teksten. Katholieken denken ook te weten hoe de hemel er uit ziet. De beeldcultuur is vanuit mijn katholieke opvoeding er in gegoten.” 

Zijn officiële doorbraak in de filmwereld heeft Jos Stelling in 1974 met de film Mariken van Nieumweghen, naar een middeleeuws mirakelspel. Deze film werd als Nederlandse inzending in 1976 naar het filmfestival in Cannes gezonden. “Heel bijzonder dat je mee mag doen in competitie met inzendingen van achttien andere landen.

Een film maken is altijd weer een inspirerende gebeurtenis omdat je werkt met een team van gedreven professionals vanuit allerlei vakgebieden. Van begin tot het eind ben je zo’n vijf jaar met een film bezig. Door een stimulerende samenwerking kun je een hoogwaardig product bereiken. Ik heb nu veertien films gemaakt waarvan negen speelfilms. Het dominante thema in mijn films is de eenzaamheid. Ik ben gefascineerd door het verlaten en gevoelens van angst.”

In de filmwereld  gaat veel geld om. “De filmindustrie kan zich in Nederland niet bedruipen. Er moet altijd subsidie bij. Het is ook een opportunistische wereld omdat er veel geld in omgaat. Geld splijt alles. Er zijn ook grote risico’s. Twee op de tien films zijn een commercieel succes. Tussen filmproducenten komt veel na-ijver voor. In Utrecht is er wel een goed contact met collega filmers als Jean van de Velde, André van Duren en Robert Jan Westdijk."

Jos Stelling is naast filmproducent ook oprichter en eigenaar van Springhaver en het Louis Hartloopercomplex. Het Hartloopercomplex is gevestigd in het voormalige politiebureau op het Ledig Erf. “Het is een cultuurhuis voor de film en een belangrijke aanwinst voor het Ledig Erf. We hebben daarmee de landelijke Bouwfondsprijs gewonnen omdat het een belangrijk voorbeeld was van hergebruik van monumentale panden. Het complex is ontwikkeld in nauwe samenwerking met de gemeentelijke afdeling Monumenten.”

Utrecht is altijd weer een inspiratiebron voor Jos Stelling. Hij is enthousiast over de monumentale kwaliteit van de binnenstad. “Utrecht heeft een fantastische, tweeduizend jaar, oude geschiedenis met een nog gave structuur van de historische binnenstad. Er zou een stadsmuseum moeten komen waar de geschiedenis van de stad wordt tentoongesteld. Binnenkort komt Tivoli vrij. Dat zou een mooie museumlocatie zijn. Voorwerpen over de stadsgeschiedenis die nu op zolder in het Centraal Museum staan zouden in het stadsmuseum tentoongesteld kunnen worden. Dat geldt ook voor het schip.”

De films in het Springhaver en Louis Hartloopercomplex zijn gericht op een bepaalde doelgroep van belangstellenden voor kennis en cultuur.  “Ik kijk lang niet alle films van te voren. Het gaat niet om mijn persoonlijke smaak. Een selectie gebeurt op basis van auteurs en van reacties van recensenten. Het vrouwelijke in de mens is voor films interessant. Het filmpubliek bij ons is voor zo’n 60% vrouw. Vrouwen houden van onbegrijpelijke films die kloppen. “

Jos Stelling is een betrokken mens. Hij wil zich graag verder inzetten voor de kwaliteit van de samenleving in Utrecht. “Mensen zijn tegenwoordig zo individueel gericht via tv, computer en alle andere media. Ik wil ze meer terugbrengen naar ontmoetingsplaatsen in de stad. De binnenstad kan nog meer de huiskamer van de stad worden. Festivals zijn plekken waar mensen elkaar ontmoeten. Utrecht is al een echte festivalstad."