Een herinnering aan de emaillen reclameborden roept veelal nostalgische gevoelens op. Marinus van Uden heeft als hobby het verzamelen van deze borden. Hij heeft een grote collectie bijzondere exemplaren in zijn antiekzaak in de Lange Nieuwstraat 73 - 75.

Interview door Jan Jansen

Marinus van Uden (65) is een enthousiaste man. Dagelijks is hij bezig met het restaureren van antieke lampen, die hij levert aan eigenaren van voornamelijk historische panden, grote instellingen of aan de horeca. Een enorme voorraad antieke lampen heeft hij in zijn pakhuis. Zijn winkel aan de Lange Nieuwstraat toont een grote verscheidenheid aan antieke spullen. Zeer opvallend zijn daarbij de emaillen reclameborden.

“Het verzamelen daarvan is een hobby van me,” vertelt hij. “Ik werd al vroeg gegrepen door die prachtige borden. Vroeger zag je ze overal in Utrecht. Op een gegeven moment begonnen ze uit de mode te raken en kwamen er nieuwe reclame-uitingen zoals lichtreclame. Ik lette op eigenaren die ervan af wilden en bood ze aan de borden over te nemen. Op die manier kreeg ik een grote collectie authentieke emaillen reclameborden.”

Marinus van Uden. Foto: Jan Jansen

Om zijn studie Geografie in Utrecht in de jaren zestig te kunnen betalen begon Marinus van Uden met het restaureren van antieke grenen meubels in de Lauwerecht. Uiteindelijk is hij na zijn afstuderen nooit in een beroep met zijn opleiding aan de slag gegaan. “Ik had inzicht om met iets in de handel te beginnen net voordat het in de mode kwam. Je kunt het dan nog goedkoop inkopen en met een behoorlijke marge verkopen. Als het een modeartikel wordt moet je een hoge prijs betalen en valt er weinig meer aan te verdienen. Je zou me als een trendzetter kunnen betitelen. Toen de grenen meubels uit de mode raakten begon ik met antieke jukeboxen. Die kon je, als ze in slechte staat waren, nog voor een paar centen op de kop tikken. Het opknappen ervan was erg arbeidsintensief maar leverde mooie resultaten op. Liefhebbers wilden er graag een goede prijs voor betalen.”

Voor het exposeren van de jukeboxen moest er een geschikte winkelruimte gezocht worden. “Ik heb uiteindelijk 37 jaar geleden een betaalbare winkel gevonden in de Lange Nieuwstraat. Die straat was toen nog een doorgaande verkeersstraat met allerlei bedrijven die voor overlast zorgden als verhuisbedrijf van der Lee, drankzaak Elsendoorn, garagebedrijven met een benzinepomp van Caltex enzovoort. De Lange Nieuwstraat was toen ook nog een soort achterstraat voor de bevoorrading van panden aan de Oudegracht en aan de Nieuwegracht. Daarom waren de koopprijzen van de panden laag en kon ik me er als beginnende ondernemer gaan vestigen en met mijn gezin in het bovenhuis gaan wonen.”

Het binnenstadsgebied rond de Lange Nieuwstraat is inmiddels geheel opgeknapt en heeft een culturele functie gekregen. Overlastgevende bedrijven zijn verdwenen. Marinus’ winkel/ woonhuis ligt nu midden in het Utrechtse museumkwartier. Het is nu een mooie verkeersluwe straat met winkels die producten verkopen die de culturele sfeer versterken. Marinus-Licht, zoals de winkel genoemd is, past helemaal in het museumkwartier.

“Twaalf jaar geleden heb ik het naastliggende pand nummer 73 kunnen kopen en mijn winkelruimte kunnen verdubbelen. Ik ben alleen zelf in de winkel aanwezig op afspraak,“ zegt Marinus. “Overdag ben ik op pad om te restaureren en om bedrijven in te richten met antieke lampen. Ik werk eigenlijk altijd, ook wel in het weekend. Het is heerlijk om zo bezig te zijn. Mijn winkel en het pakhuis liggen niet in het drukke deel van de Utrechtse binnenstad.  Dat biedt voor mij nu zoveel ruimte en mogelijkheden.”

Verkopen van emaillen reclameborden doet Marinus van Uden niet. “Ik ben er erg aan gehecht en ze worden steeds zeldzamer. Ze worden soms gebruikt in verpleeghuizen bij demente bejaarden als therapie. Er komen dan herinneringen en ook vaak emoties los. Er zat een wereld achter de kleurkeuze van de reclames. Groen/blauw werd toegepast als kleur voor sigarettenreclame vanwege de associatie met frisse lucht en gezondheid. Om mensen met reclame te verleiden werden altijd felle kleuren toegepast. Het gebruik van emaille op een metalen ondergrond kwam in die tijd ook voor bij allerlei huishoudelijke producten als pannen en keukengerei. Het hoogtepunt daarvan lag tussen de twee wereldoorlogen. Na de jaren vijftig liep het snel terug. Nu zijn emaillen reclameborden een zeldzaamheid in het straatbeeld. Deze reclame-uitingen tonen een specifiek tijdsbeeld. Daarom zijn ze zo bijzonder, ook al omdat ze niet meer geproduceerd worden. Iedere oudere heeft er wel nostalgische herinneringen aan.”

Verzamelaars begonnen zich voor reclameborden te interesseren toen ze uit het straatbeeld gingen verdwijnen. Daarom kwam er ook vraag naar een boek met mooie voorbeelden over de achtergrond ervan. “Ik heb hard meegewerkt aan het standaardboek ‘Emaillen reclameborden in Nederland´uitgegeven in 1996. Bijzonder trots ben ik dat ik mijn prachtige verzamelde collectie nog aan belangstellenden kan laten zien.”

Al in de Middeleeuwen werd aan gevels reclame gemaakt om voorbijgangers in een oogopslag duidelijk te maken wat er te koop was. Aan het eind van de 19e eeuw kwam commerciële reclame opzetten. Door de industrialisatie kwam de massaproductie opgang en kregen mensen geld om het leven te veraangenamen met modieuze kleding en genotmiddelen als cacao, koffie, thee en tabakswaren. Het gebruik van woorden in reclames werd teruggedrongen door aansprekende beelden. Voor buitenreclame werd veelal het onverwoestbare emaille toegepast. 

(Dit interview is eerder gepubliceerd in De Oud-Utrechter en is met toestemming van de auteur overgenomen.)